Κυριακή 4 Δεκεμβρίου 2016

Υπάρχει ο Αϊ Βασίλης; Η απάντηση...




Το 1897 η 8χρονη Βιρτζίνια έστειλε ένα γράμμα στην εφημερίδα Sun της Ν. Υόρκης ζητώντας μια απάντηση στο ερώτημα που προβληματίζει ακόμα παιδιά αυτή της ηλικίας: ήθελε να μάθει αν υπάρχει Άγιος Βασίλης. Ο εκδότης της εφημερίδας, Francis P. Church, ανταποκρίθηκε στην επιστολή της μικρής, δίνοντας την απάντησή του μέσα από το εισαγωγικό σημείωμα της εφημερίδας. Το σημείωμα αυτό έμελλε να σημαδέψει την ιστορία της εφημερίδας, αφού αναδημοσιευόταν από τότε και πέρα κάθε χρονιά μέχρι το 1949, οπότε σταμάτησε να εκδίδεται το έντυπο. Σήμερα, το ίδιο κείμενο θεωρείται μια από τις πιο ξεχωριστές αναφορές στον αγαπημένο Άγιο των παιδιών.


«Είμαι 8 χρόνων. Μερικοί από τους μικρούς μου φίλους λένε ότι δεν υπάρχει Αϊ-Βασίλης. Ο μπαμπάς μου λέει "Αν το βλέπεις στη Sun, είναι πραγματικό". Παρακαλώ, πείτε μου την αλήθεια, υπάρχει ο Άγιος Βασίλης;» Virginia O'Hanlon

«Βιρτζίνια, οι φίλοι σου κάνουν λάθος. Έχουν επηρεαστεί από τον σκεπτικισμό της εποχής μας. Δεν πιστεύουν παρά μόνο ότι βλέπουν. Νομίζουν ότι τίποτα δεν υπάρχει αν δεν μπορούν να το αντιληφθούν με το μικρό τους το μυαλό. Όλα τα μυαλά, Βιρτζίνια, ανεξάρτητα από το αν είναι μεγάλων ανθρώπων ή παιδιών, είναι μικρά. Σ΄ αυτό το τεράστιο σύμπαν ο άνθρωπος είναι ένα μικρούτσικο έντομο, ένα μυρμήγκι, όσον αφορά την διάνοιά του, σε σχέση με την ικανότητά του να κατανοεί όλη την αλήθεια και τη γνώση.

Ναι, Βιρτζίνια, ο Άγιος Βασίλης υπάρχει.

Υπάρχει, όπως σίγουρα υπάρχουν η αγάπη, η γενναιοδωρία, η ευλάβεια και η γνώση. Αλίμονο! Πόσο ζοφερός θα ήταν ο κόσμος μας αν δεν υπήρχε ο Αϊ-Βασίλης. Θα ήταν τόσο ζοφερός, όσο αν δεν υπήρχαν Βιρτζίνιες. Δεν θα υπήρχε η αγνή πίστη των παιδιών, η ποίηση, η φαντασία που κάνουν υποφερτή την ύπαρξή μας. Δε θα λαμβάναμε χαρά παρά μόνο μέσω των αισθήσεων. Το φως με το οποίο η παιδικότητα γεμίζει τον κόσμο θα έσβηνε.

Δεν πιστεύεις στον Αϊ-Βασίλη! Μπορεί επίσης να μη πιστεύεις τις νεράιδες. Μπορεί να πείσεις τον μπαμπά σου να προσλάβει ανθρώπους να παρακολουθούν όλες τις καμινάδες την παραμονή των Χριστουγέννων για να πιάσουν τον Αϊ-Βασίλη, αλλά ακόμη και αν δεν το δεις να κατεβαίνει, τι θα αποδείκνυε αυτό; Κανένας δεν βλέπει τον Αϊ-Βασίλη, αλλά αυτό δεν είναι απόδειξη ότι δεν υπάρχει ο Αϊ-Βασίλης. Τα πιο σπουδαία πράγματα στον κόσμο είναι εκείνα τα οποία ούτε οι μεγάλοι ούτε τα παιδιά μπορούν να δουν. Είδες ποτέ νεράιδες να χορεύουν στα ξέφωτα; Σίγουρα όχι, αλλά αυτό δεν είναι απόδειξη ότι δεν υπάρχουν. Κανένας δεν μπορεί να αντιληφθεί ή να φανταστεί όλα τα θαύματα που είναι αόρατα και δεν μπορείς να τα δεις στον κόσμο.

Μπορείς να χωρίσεις τα τμήματα μιας παιδικής κουδουνίστρας και να δεις τι είναι αυτό που κάνει το θόρυβο, αλλά υπάρχει ένα πέπλο που καλύπτει τον αόρατο κόσμο, το οποίο ούτε ο δυνατότερος άνθρωπος, ούτε η συνενωμένη δύναμη των δυνατότερων ανθρώπων που έχουν ζήσει δεν θα μπορούσαν να το τραβήξουν. Μόνο η πίστη, η ποίηση, η αγάπη, η φαντασία μπορούν να τραβήξουν αυτήν την κουρτίνα ώστε να δεις και να περιγράψεις την υπερφυσική ομορφιά και δόξα που βρίσκεται πίσω της. Άραγε, είναι όλα πραγματικά; Αχ Βιρτζίνια, σ αυτόν τον κόσμο δεν υπάρχει τίποτα πραγματικό και μόνιμο.

Δεν υπάρχει Αϊ-Βασίλης; Δόξα το Θεό υπάρχει και θα ζει για πάντα. Μετά από χιλιάδες χρόνια από τώρα Βιρτζίνια, ίσως και 10.000 χρόνια από τώρα, να συνεχίσει να δίνει χαρά στην καρδιά των παιδιών.   

Διαβάστε περισσότερα...

Τετάρτη 9 Νοεμβρίου 2016

Η παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου


Η παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου (Λουκά 18, 9-14)


9. Σε μερικούς που ήταν σίγουροι για την ευσέβειά τους και περιφρονούσαν τους άλλους, είπε την παρακάτω παραβολή: 
10. Δύο άνθρωποι ανέβηκαν στον Ναό, για να προσευχηθούν. Ο ένας ήταν Φαρισαίος και ο άλλος Τελώνης. 
11. Ο Φαρισαίος στάθηκε επιδεικτικά στο μέσον του Ναού κι άρχισε να προσεύχεται ως εξής: «Θεέ μου, σ’ ευχαριστώ που δεν είμαι σαν τους άλλους ανθρώπους, άρπαγας, άδικος, μοιχός, ή και σαν αυτόν τον τελώνη. 
12. Εγώ νηστεύω δυο φορές την εβδομάδα, και δίνω στον ναό το ένα δέκατο από τα εισοδήματά μου».
13.  Αντίθετα ο Τελώνης στεκόταν πίσω, παράμερα, και δεν τολμούσε ούτε τα μάτια του να σηκώσει στον ουρανό. Χτυπούσε το στήθος του και έλεγε: «Θεέ μου, σπλαχνίσου με τον αμαρτωλό».
14. Σας βεβαιώνω ότι έφυγε για το σπίτι του συμφιλιωμένος με τον Θεό ο τελώνης. Αυτού την προσευχή άκουσε ο Θεός. Γιατί όποιος υψώνει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί κι όποιος τον ταπεινώνει θα υψωθεί.

 Ερμηνευτικά

Οι παραβολές του Χριστού

α. Τι είναι και τι φανερώνουν; Οι παραβολές του είναι πολλών ειδών. Αυτές είναι διηγήσεις φτιαχτών ιστοριών από την καθημερινή ζωή, όμως ασυνήθιστες, παράξενες και μοναδικές. Τόσο αυτές όσο και όλες οι παραβολές φανερώνουν, με παραστατικό και εντυπωσιακό τρόπο η καθεμιά, κάτι ξεχωριστό για τη Βασιλεία του Θεού. Όποιοι τις ακούν ή τις μελετούν καταλαβαίνουν τι αυτές είναι και πόσο αξίζουν για την αληθινή ζωή των ανθρώπων. Έτσι γίνονται αφορμή να σκεφτούν, να προβληματιστούν και να πάρουν θέση. 

β. Γιατί ο Ιησούς δίδασκε με αυτές;

  • Αυτός ήταν τότε ο καλύτερος τρόπος για να διδάξει τις νέες, πρωτάκουστες και ανατρεπτικές αλήθειες ζωής της Βασιλείας του Θεού. Άλλωστε με παραβολές δίδασκαν και οι Ισραηλίτες ραβίνοι τότε.
  • Με τις παραβολές μπορούσαν να τον καταλάβουν όλοι. Ενώ αφηρημένα και θεωρητικά πράγματα ήταν - και είναι πάντοτε - μόνον για λίγους.
  • Οι παραβολές με τις αλήθειες που φανέρωναν χαράζονταν βαθιά μέσα τους και τις θυμούνταν πάντοτε.

Ο Ιησούς ήταν πρωτότυπος και ασυναγώνιστος αφηγητής παραβολών. Οι επιστήμονες ερευνητές των Ευαγγελίων επισημαίνουν ότι τουλάχιστον το 1/3 της διδασκαλίας του είναι με παραβολές.


Οι τελώνες ήταν εισπράκτορες εισφορών σε συνοριακούς σταθμούς. Για την ευκολία τους οι Ρωμαίοι ή οι Ισραηλίτες ηγεμόνες νοίκιαζαν σε ενδιαφερόμενους τα τελωνεία τους. Αυτοί μάζευαν τους φόρους των συμπατριωτών τους για λογαριασμό των Ρωμαίων και των ηγεμόνων. Εκτός όμως από τα υποχρεωτικά εισέπρατταν επιπλέον ποσά για τον εαυτό τους, και φυσικά θησαύριζαν. Ο λαός τους θεωρούσε προδότες, εκμεταλλευτές και αρχιαμαρτωλούς. Γι’ αυτό και τους περιφρονούσε, τους σιχαινόταν και τους μισούσε βαθιά.

Οι Φαρισαίοι ήταν μια ομάδα ειδικών που εκπροσωπούσε τον Νόμο. Πιστοί και προσηλωμένοι, τηρούσαν αυστηρά τις παραδόσεις και τους τύπους. Οι αντιλήψεις τους ήταν πιο κοντά σε αυτές της Παλαιάς Διαθήκης, θεωρούσαν ότι είναι ανώτεροι από τους υπόλοιπους και ασκούσαν ισχυρή επιρροή στη κοινωνία του Ισραήλ. Οι Γραμματείς ήταν αυτοί που μελετούσαν τον Μωσαϊκό νόμο και τις γραφές.... 

Η παραβολή αυτή διαβάζεται στους ναούς κατά την πρώτη Κυριακή ανοίγει ο κύκλος του Τριωδίου. Η Εκκλησία μας με την παραβολή αυτή μας προετοιμάζει για τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, καθώς μας θυμίζει ότι το πρώτο βήμα για τη σωτηρία μας είναι η ταπείνωση.




Ήχος α'

Μή προσευξώμεθα φαρισαϊκώς, αδελφοί, ο γάρ υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται, ταπεινωθώμεν εναντίον τού Θεού, τελωνικώς διά νηστείας κράζοντες, Ιλάσθητι ημίν ο Θεός, τοίς αμαρτωλοίς.

Ήχος γ'.
Του Τελώνου και του Φαρισαίου το διάφορον, επιγνούσα, ψυχή μου· του μεν, μίσησον την υπερήφανον φωνήν, του δε, ζήλωσον την ευκατάνυκτον ευχήν, και βόησον· ο Θεὸς ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ, και ελέησόν με.
Διαβάστε περισσότερα...

Ήθος (4ο δίωρο)



Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα
Αξιολόγηση
Οι μαθητές/μαθήτριες να:
-          σκιαγραφούν τα βασικά χαρακτηριστικά του χριστιανικού ήθους (πρόσωπο - αγάπη - ελευθερία),
-          εξετάζουν τη σύνδεση διδασκαλίας και ήθους στον Χριστιανισμό,
-          διακρίνουν τις διαφορές μεταξύ ήθους, ηθικισμού και ηθικολογίας.
-          Διατύπωση βασικών χαρακτηριστικών του χριστιανικού ήθους.
-          Σύνδεση διδασκαλίας και ήθους στον Χριστιανισμό. 
-          Σύγκριση ήθους, ηθικισμού και ηθικολογίας.




Επιλέγεται η διερευνητική μέθοδος, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο ΠΣ.

Παρουσιάζοντας:

Ήθος, ηθικισμός, ηθικολογία, ηθική, υποκρισία.


«Κείμενο χωρίζεται σε μέρη – Σκέψου, Συζήτησε, Μοιράσου (TPS)». Δίνονται οι λέξεις «ηθική, ηθικιστής/ηθικίστρια, ηθικολογία, ήθος, υποκριτής-υποκρισία» και τα χωρία Μτ 7, 21 και Μτ 23, 1-28. Ζητείται από τους μαθητές/τις μαθήτριες να χωρίσουν σε μέρη τα χωρία και να τα αντιστοιχίσουν με τις λέξεις που τους δόθηκαν. [Προαιρετικά: δίνονται και οι ορισμοί των λέξεων από κάποιο λεξικό, ό. π.]

Οι ορισμοί των λέξεων:


1. «ηθική»: 1α. το σύνολο των θεσμοθετημένων κανόνων μιας κοινωνίας που καθορίζουν τη συμπεριφορά των ατόμων με βάση το κοινωνικά αποδεκτό, το καλό και το κακό: Bικτοριανή ~ . Σύμφωνα με την παραδεδεγμένη ~. H ~ της αστικής τάξης στις αρχές του αιώνα. β. υποκειμενική αντίληψη και ατομική στάση απέναντι στη συγκεκριμένη κοινωνική ηθική: Aυτά είναι σύμφωνα με τη δική σου ~. || η ηθικότητα. || H ~με τη στενή της έννοια, η σεξουαλική ηθική. 2α. κλάδος της φιλοσοφίας που εξετάζει και μελετά τις πράξεις των ανθρώπων ως προς τη θετική ή αρνητική τους αξία, που έχει δηλαδή για αντικείμενο την εκτιμητική κρίση, αφού αναφέρεται στη διάκριση του καλού και του κακού. β. η διδασκαλία περί ηθικής: H σωκρατική / η καντιανή ~. Xριστιανική ~. || το σύγγραμμα περί ηθικής. 
[λόγ. < ελνστ. ἠθική ουσιαστικοπ. θηλ. του αρχ. επιθ. ἠθικός & σημδ. γαλλ. morale]

2. «ηθικολογία»: άποψη διακηρυγμένη συνήθ. με ζήλο, πάθος και στενό πνεύμα, για το τι είναι καλό ή κακό σύμφωνα με την τρέχουσα ηθική: Άφησε τώρα τις ηθικολογίες.
[λόγ. ηθικο- + -λογία απόδ. (παλαιότερη σημ.: `σύστημα φιλοσοφικής ηθικής΄) γαλλ. moralisation]

3. «ήθος»: 1α. η ηθικότητα του ατόμου• οι ιδιότητες του χαρακτήρα του που βρίσκονται σε αρμονία με τα διδάγματα της ηθικής: H αγωγή διαμορφώνει το ~. Έχει ανώτερο ~. Διακρίνεται για το επιστημονικό του~. ~ είναι η απόλυτη έλλειψη ιδιοτέλειας. || ο χαρακτήρας: Tο ~ των τραγικών ηρώων. H μουσική εξημερώνει τα ήθη. || Tο ~ ενός κειμένου, η διανοητικότητα, η πνευματικότητα του κειμένου. β. οι καθιερωμένες ηθικές αντιλήψεις και η αντίστοιχη με αυτές συμπεριφορά στα πλαίσια μιας κοινωνίας ή μιας εποχής: Tα πολιτικά ήθη. Έκλυση ηθών. Προσβολή των ηθών. Xρηστά ήθη. Nέοι καιροί, νέα ήθη. Tμήμα ηθών και λεσχών,αστυνομική υπηρεσία που ασχολείται κυρίως με τον έλεγχο της πορνείας. Γυναίκα ελευθερίων ηθών, πόρνη. ||Tο ύφος και το ~ της εξουσίας. 2. (πληθ.) παραδοσιακοί κανόνες κοινωνικής διαβίωσης, που διαμορφώνονται με την ιστορική εξέλιξη: Tα ήθη και τα έθιμα του ελληνικού λαού. Tα ήθη των αγρίων. || Ήθη των μελισσών, συνήθειες. 
[λόγ. < αρχ. qθος]

4. «υποκρισία»: η ιδιότητα και ο τρόπος συμπεριφοράς του υποκριτή: Aπεχθάνομαι την ~ των ανθρώπων. Aυτό που κάνεις είναι ~. 
[λόγ. < σπάν. μσν. υποκρισία, αρχ. ὑπόκρισ(ις) & γαλλ. hypocris(ie) -ία < υστλατ. hypocrisis < αρχ. ὑπόκρισις]

5. «υποκριτής»: I. αυτός που υποκρίνεται, που προσποιείται ανύπαρκτα συναισθήματα ή συμπεριφέρεται με τρόπο που δεν ανταποκρίνεται στις πραγματικές διαθέσεις του. II.ηθοποιός του αρχαίου δράματος και γενικότερα ηθοποιός του θεάτρου συνήθ. σε πρωταγωνιστικό ρόλο και σε έργα που θεωρούνται ότι έχουν υψηλή καλλιτεχνική αξία.
[λόγ.: II: αρχ. ὑποκριτής• I: ελνστ. σημ.• λόγ. υποκρι(τής) -τρια]

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη

 6. «ηθικιστής, ηθικίστρια»: πρόσωπο που ελέγχει τα ήθη των άλλων, που επιδιώκει ή πρεσβεύει την αυστηρή τήρηση ηθικών κανόνων, λ.χ. με την εφαρμογή περιορισμών, λογοκρισίας κ.λπ. ΣΥΝ. ηθικολόγος, σεμνότυφος. — ηθικισμός (ο), ηθικιστικός, -ή, -ό, ηθικιστικ-ά | -ώς επίρρ. [ΕΤΥΜ. Μετάφρ. δάνειο από αγγλ. moralist].

Μπαμπινιώτης, Γ. (20022). Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας με
σχόλια για τη σωστή χρήση των λέξεων. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.

1. Μτ 7, 21: «Στη βασιλεία του Θεού δε θα μπει όποιος μου λέει “Κύριε, Κύριε”, αλλά όποιος κάνει το θέλημα του ουράνιου Πατέρα μου».

2. Μτ 23, 1-28: Αντίθεση Φαρισαίων και μαθητών (Μκ 12,38-40· Λκ 11,37-52· 20,45-47)

1Τότε ο Ιησούς μίλησε στο πλήθος και στους μαθητές του 2και τους είπε: «Τη θέση του Μωυσή ως δασκάλου την πήραν οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι. 3Όσα λοιπόν σας λένε να τηρείτε, να τα τηρείτε και να τα πράττετε· να μην κάνετε όμως κατά τα έργα τους, γιατί λένε μόνο και δεν πράττουν. 4Φτιάχνουν φορτία βαριά, που δύσκολα σηκώνονται, και τα φορτώνουν στους ώμους των ανθρώπων, ενώ οι ίδιοι δε θέλουν ούτε με το δάκτυλό τους να τα κινήσουν. 5Όλα τα έργα τους τα πράττουν για να κάνουν καλή εντύπωση στους ανθρώπους. Πλαταίνουν τα φυλακτά τους και φαρδαίνουν τις άκρες από τα ιμάτιά τους.6Τους αρέσουν οι καλύτερες θέσεις στα δείπνα και τα πρώτα καθίσματα στη συναγωγή, 7να τους χαιρετούν με σεβασμό στην αγορά και να τους φωνάζουν οι άνθρωποι “δάσκαλέ μου”.
8»Εσείς όμως να μη δεχτείτε να σας αποκαλούν “δάσκαλέ μου”. Ένας είναι ο δάσκαλός σας, ο Χριστός· κι εσείς όλοι είστε αδερφοί. 9Και πατέρα σας μην ονομάσετε κανέναν στη γη, γιατί ένας είναι ο Πατέρας σας: ο ουράνιος. 10Μην ονομαστείτε “ηγήτορες”, γιατί ο ηγήτοράς σας είναι ένας: ο Χριστός. 11 Ο πιο σπουδαίος από σας να είναι υπηρέτης σας. 12Γιατί όποιος υψώσει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί· κι όποιος ταπεινώσει τον εαυτό του θα υψωθεί».
Ταλανισμός των γραμματέων και των Φαρισαίων
13«Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί κατατρώτε τις περιουσίες των χηρών, κάνετε όμως μεγάλες προσευχές για να φανείτε καλοί· γι’ αυτό η τιμωρία σας θα είναι ιδιαίτερα αυστηρή.
14»Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί κλείνετε στους ανθρώπους το δρόμο για τη βασιλεία των ουρανών. Ούτε εσείς μπαίνετε ούτε το επιτρέπετε σ’ όσους θέλουν να μπουν.
15»Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί τριγυρνάτε στη στεριά και στη θάλασσα για να κερδίσετε έναν προσήλυτο· κι όταν τον κερδίσετε, τον κάνετε ν’ αξίζει για την κόλαση δυο φορές παραπάνω από σας.
16»Αλίμονό σας, οδηγοί τυφλοί, που λέτε: “όποιος ορκιστεί στο ναό ο όρκος του δεν πιάνει, όποιος όμως ορκιστεί στο χρυσάφι του ναού πρέπει να τηρήσει τον όρκο του”. 17Μωροί και τυφλοί, τι είναι μεγαλύτερο: το χρυσάφι ή ο ναός που αγιάζει το χρυσάφι; 18Λέτε ακόμα: “όποιος ορκιστεί στο θυσιαστήριο ο όρκος του δεν πιάνει· όποιος όμως ορκιστεί στο δώρο που είναι πάνω στο θυσιαστήριο πρέπει να τηρήσει τον όρκο του”. 19Ανόητοι και τυφλοί, τι είναι μεγαλύτερο: το δώρο ή το θυσιαστήριο, που αγιάζει το δώρο; 20 Όποιος λοιπόν ορκίζεται στο θυσιαστήριο, ορκίζεται σ’ αυτό και σ’ ό,τι βρίσκεται πάνω του. 21Κι όποιος ορκίζεται στο ναό, ορκίζεται σ’ αυτόν και σ’ εκείνον που κατοικεί μέσα. 22Κι όποιος ορκιστεί στον ουρανό, ορκίζεται στο θρόνο του Θεού και σ’ εκείνον που κάθεται πάνω στο θρόνο.
23»Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί δίνετε στο ναό το ένα δέκατο από το δυόσμο, το άνηθο και το κύμινο, και δεν τηρείτε τις σπουδαιότερες εντολές του νόμου, τη δικαιοσύνη, την ευσπλαχνία και την πιστότητα. Αυτά όμως έπρεπε να κάνετε, χωρίς βέβαια να παραμελείτε κι εκείνα. 24Τυφλοί οδηγοί, που περνάτε από στραγγιστήρι το κουνούπι και καταπίνετε ολόκληρη καμήλα.
25»Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί καθαρίζετε το εξωτερικό του ποτηριού και του πιάτου, το περιεχόμενό τους όμως προέρχεται από αρπαγή και αδικία. 26Φαρισαίε τυφλέ, καθάρισε πρώτα το εσωτερικό του ποτηριού και του πιάτου, για να έχει αξία και η εξωτερική τους καθαρότητα.
27»Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί μοιάζετε με τάφους ασβεστωμένους, που εξωτερικά φαίνονται ωραίοι, εσωτερικά όμως είναι γεμάτοι κόκαλα νεκρών και κάθε λογής ακαθαρσία. 28Έτσι κι εσείς, εξωτερικά φαίνεστε ευσεβείς στους ανθρώπους, κι εσωτερικά είστε γεμάτοι υποκρισία και ανομία.



Εναλλακτικά για μεγαλύτερη ευκολία θα μπορούσε η εισαγωγή να γίνει με την παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου, η οποία είναι σύντομη και εύκολα κατανοητή. Κείμενο και ερμηνευτικά: εδώ.


Εφαρμόζοντας:

Ηθικές προκλήσεις του καιρού μας, διάσταση θεωρίας και πράξης. Η χριστιανική διδασκαλία.

«Ανίχνευση της σκέψης του ρόλου». Διαβάζεται ένα πατερικό κείμενο (π.χ. Μακαρίου του Αιγυπτίου) για τη διάσταση θεωρίας και πράξης και αμέσως μετά προβάλλεται το βίντεο της ActionAid «Ρατσιστική επίθεση σε στάση λεωφορείου (κοινωνικό πείραμα)» (στο διαδίκτυο). Ο/Η εκπαιδευτικός σταματάει το βίντεο σε διάφορες σκηνές και καλεί τους μαθητές/μαθήτριες να αναλύσουν τις σκέψεις/στάσεις των προσώπων του βίντεο εστιάζοντας στις διαφορετικές ηθικές οπτικές, την ηθική υποκρισία και αναλγησία στη σύγχρονη κοινωνία.


1. «Άλλο είναι να μιλήσει κανείς για το ψωμί και το τραπέζι, και άλλο είναι να φάει και να γνωρίσει τη νοστιμάδα τού ψωμιού και να ενισχυθούν όλα τα μέλη τού σώματός του. Άλλο είναι να ειπεί κανείς κάτι με λόγια για ένα παρά πολύ γλυκό ποτό, και άλλο είναι να βγει να το πάρει από την ίδια την πηγή τον και να χορτάσει με τη γεύση τον γλυκύτατου αυτού ποτού. Άλλο είναι να μιλήσει κανείς για πόλεμο και για γενναίους αθλητές και πολεμιστές, και άλλο είναι να πάει στο πεδίο της μάχης και να συμπλακεί με τους εχθρούς, και να μπει και να βγει, και να λάβει και να δώσει, και να φέρει ο ίδιος στον εαυτό του τα βραβεία της νίκης. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στα πνευματικά ζητήματα. Άλλο είναι να εξηγεί κανείς τους θείους λόγους με κάποια γνώση και με τη λογική, και άλλο είναι να κατέχει το θησαυρό, τη χάρη, την αίσθηση, και την ενέργεια του αγίου Πνεύματος πραγματικά και έμπρακτα και με τέλεια βεβαιότητα στην ψυχή του και στο νου».


Μακάριος ο Αιγύπτιος (;). Αρμονία λόγων και έργων και εμπειρίας 
(Περικοπή από την 27η ομιλία, η οποία αποδίδεται 
στον Μακάριο τον Αιγύπτιο, Ε.Π. 34, 701). Από Θεοδώρου, Ευ. (1982). 
Ανθολόγιο Πατερικών Κειμένων. Αθήνα: ΟΕΔΒ, σ. 124-127 


Διερευνώντας:

Σχέση διδασκαλίας (πεποιθήσεων) και ήθους.


«Γράφουν αντι-κείμενα». Δίνονται ρητά, γνωμικά, παροιμίες με θέμα την υποκρισία. Οι μαθητές/μαθήτριες προσπαθούν να τα αναδιατυπώσουν με θετική σημασία ως συμβουλές. (Αυτή η δραστηριότητα θα μπορούσε να γίνει και στο εργαστήριο πληροφορικής βάζοντας τους μαθητές/τις μαθήτριες να βρουν οι ίδιοι/ίδιες τα γνωμικά κ.λπ. στον παγκόσμιο ιστό).

«Γράφουν αντι-κείμενα».

-Γνωμικά/αποφθέγματα:

1. Οι τα φαιά φορούντες (=οι σεμνότυφοι), περί ηθικής λαλούντες.
 (Κ.Π. Καβάφης, Θέατρον της Σιδώνος (400 μ.Χ.)

2. Οι άνθρωποι κλαίνε διαβάζοντας τα φαντασιολογήματα των ποιητών, αλλά τα αληθινά βάσανα των ανθρώπων τα παρακολουθούν με αδιαφορία.
(Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας)

3. Για τη γενναιότητα περισσότερο απ’ όλους μιλάει ο δειλός, ενώ για την ευγένεια ο αγενής.
 (Λέων Τολστόι, 1828-1910, Ρώσος συγγραφέας)

4. Λόγοι μεν ρήτορος, έργα δε αλέκτορος.

5. Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις.

6. Μπρος φίλος και πίσω σκύλος.

7. Έχετε γεια γειτόνισσες, πάω να κοινωνήσω, και άμα γυρίσω απ’ την εκκλησιά, έρχομαι να σας βρίσω.

8. Στόμα από μέλι, καρδιά από χολή. (Αφρικανική παροιμία)


Αναπλαισιώνοντας:


Βασικές αρχές του χριστιανικού ήθους (αγάπη - ελευθερία), σύνδεση με τη θεολογική διδασκαλία και με την κοινωνική πραγματικότητα.

Και άγιος και κλέφτης;

Ζούσε στην Αλεξάνδρεια μια ανύπαντρη Χριστιανή γυναίκα που φαινόταν ταπεινή, στην πραγματικότητα όμως ήταν περήφανη και πολύ φιλάργυρη. Ήταν μάλλον φιλόχρυση, παρά φιλόχριστη. Δεν είχε προσφέρει ποτέ κάτι από την περιουσία της, ούτε σε ξένο, ούτε σε φτωχό, ούτε σε καταπιεσμένο, ούτε σε μοναχό, ούτε σε φτωχό κορίτσι...

Αυτή τη γυναίκα, που μόνο στο όνομα ήταν παρθένα κι όχι στον τρόπο ζωής, ο αγιότατος Μακάριος, ο πρεσβύτερος και προϊστάμενος του λεπροκομείου, θέλησε - κατά κάποιον τρόπο - να την εγχειρίσει σα γιατρός για να την ανακουφίσει από την πλεονεξία, και επινόησε το εξής τέχνασμα...

Πήγε και τη βρήκε και της είπε: "Έχουν πέσει στα χέρια μου πολύτιμοι λίθοι, σμαράγδια και υάκινθοι. Δεν ξέρω αν προέρχονται από κλοπή ή από νόμιμο εμπόριο. Λεν έχουν αποτιμηθεί, μιας και είναι πέρα από κάθε αποτίμηση. Ο ιδιοκτήτης τους τους πουλάει πεντακόσια νομίσματα...". Πέφτει τότε αυτή στα πόδια του και του λέει: "Να μην τους αγοράσει άλλος, σε παρακαλώ... Αγόρασέ τους εσύ για λογαριασμό μου...".

Πήρε, λοιπόν, ο Μακάριος απ' αυτήν τα πεντακόσια νομίσματα, τα διέθεσε όμως για τις ανάγκες του λεπροκομείου.

Περνούσε ο καιρός, μα αυτή δίσταζε να του το υπενθυμίσει, επειδή ο άγιος είχε μεγάλη υπόληψη στην Αλεξάνδρεια... Τελικά,κάποια στιγμή που τον συνάντησε στην εκκλησία, του είπε: "Σε παρακαλώ, πες μου, τι έγινε με κείνους τους πολύτιμους λίθους για τους οποίους έδωσα τα πεντακόσια νομίσματα;" Αυτός της απάντησε: "Από την ημέρα που έδωσες τα χρήματα, πλήρωσα την αξία των λίθων. Αν θέλεις να τους δεις, έλα στο σπίτι μου. Εκεί βρίσκονται. Δες αν σου αρέσουν, αλλιώς πάρε πίσω τα χρήματά σου". Κι εκείνη πήγε πολύ ευχαρίστως.

Στους επάνω ορόφους του λεπροκομείου βρίσκονταν οι λεπρές γυναίκες και στους κάτω οι λεπροί άνδρες. Όταν φτάσανε στην είσοδο, τη ρώτησε: "Τι θέλεις να δεις πρώτα; Τους υάκινθους ή τα σμαράγδια;". Του απάντησε: "Ό,τι νομίζεις". Τότε την ανεβάζει στους επάνω ορόφους, της δείχνει ακρωτηριασμένες γυναίκες με πληγιασμένα πρόσωπα, και της λέει: "Να οι υάκινθοι". Κατόπιν την κατεβάζει στα κάτω πατώματα και της δείχνει τους άνδρες λέγοντας: "Να τα σμαράγδια. Και νομίζω ότι δε θα βρεθούν πολυτιμότερα. Αν, λοιπόν, σου αρέσουν, πάει καλά, αλλιώς πάρε πίσω τα χρήματά σου".

Μετανιωμένη αυτή, βγήκε και, αφού πήγε στο σπίτι της, αρρώστησε από τη στενοχώρια της που δεν έκανε ένα τέτοιο καλό σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, αλλά αναγκαστικά. Αργότερα ευχαρίστησε τον Μακάριο και πορεύτηκε στη ζωή της όπως έπρεπε.

 Παλλαδίου, Λαυσαϊκόν, PG 34, 1018A-1019C, 
επιλογές – απόδοση Θ.Ν.Π., από το σχολικό βιβλίο 
των Θρησκευτικών της Γ΄ Λυκείου ΔΕ 4, σ. 31-32

«Συμπλήρωση κειμένου»





1. Απόσπασμα από τον  Ύμνο της Αγάπης, Α Κορ 13, 1-8:


Συμπληρώστε τις λέξεις που λείπουν: 

φτωχούς - αγάπη - υπομένει - κακό – υπάρχει -  ωφελεί - γνώση αγαπάει - σωστό - πίστη - τίποτα - ανέχεται

«Αν μπορώ να λαλώ όλες τις γλώσσες των ανθρώπων, ακόμα και των αγγέλων, αλλά δεν έχω ___________ (1) για τους άλλους, οι λόγοι μου ακούγονται σαν ήχος χάλκινης καμπάνας ή σαν κυμβάλου αλαλαγμός. Κι αν έχω της προφητείας το χάρισμα κι όλα κατέχω τα μυστήρια κι όλη τη ___________(2), κι αν έχω ακόμα όλη την ___________(3), έτσι που να μετακινώ βουνά, αλλά δεν έχω αγάπη, είμαι ένα ___________(4). Κι αν ακόμα μοιράσω στους ___________(5) όλα μου τα υπάρχοντα, κι αν παραδώσω στη φωτιά το σώμα μου για να καεί, αλλά δεν έχω αγάπη, σε τίποτα δε μ’ ___________(6).
Εκείνος που ___________(7) έχει μακροθυμία, έχει και καλοσύνη· εκείνος που αγαπάει δε ζηλοφθονεί· εκείνος που αγαπάει δεν κομπάζει ούτε περηφανεύεται· είναι ευπρεπής, δεν είναι εγωιστής ούτε ευερέθιστος· ξεχνάει το ___________(8) που του έχουν κάνει. Δε χαίρεται για το στραβό που γίνεται, αλλά μετέχει στη χαρά για το ___________(9). Εκείνος που αγαπάει, όλα τα ___________(10) · σε όλα εμπιστεύεται, για όλα ελπίζει, όλα τα ___________(11).
Ποτέ η αγάπη δε θα πάψει να ___________(12)».

Αξιολογώντας:

«Αντιγνωμίες»


1. Ηθικό δίλημμα

«Ένας καλός σας φίλος αντιμετωπίζει σοβαρότατα οικονομικά προβλήματα. Σας έχει εκμυστηρευτεί ότι βρίσκεται σε απόγνωση, διότι δεν μπορεί να καλύψει ούτε τις ιατρικές δαπάνες για τη μητέρα του που πάσχει από σοβαρή ανίατη ασθένεια. Λίγες μέρες μετά κι ενώ βρίσκεστε στην Τράπεζα, εισβάλλει ένας ένοπλος ληστής με καλυμμένο το πρόσωπο και κλέβει ένα τεράστιο χρηματικό ποσό. Από τον τρόπο ομιλίας, τη χροιά της φωνής, το ύψος, τις χειρονομίες και τα παπούτσια του αντιλαμβάνεστε ότι ο ληστής είναι ο φίλος σας. Στην Τράπεζα βρίσκονται τουλάχιστον άλλα δέκα άτομα, από τα οποία οι περισσότεροι ηλικιωμένοι. Την ώρα της ληστείας μένετε άπραγος/άπραγη. Όταν επιστρέφετε στο σπίτι σας, βρίσκεστε μπροστά στο δίλημμα αν θα πρέπει να καταγγείλετε στην αστυνομία τον φίλο σας ή όχι. Τι αποφασίζετε;»

- Εναλλακτικά:
«Έντεχνος συλλογισμός (Artful thinking) – Αντιλαμβάνομαι, Γνωρίζω, Φροντίζω».


Pawel Kuczynski, Ladder
Ποιο δίλημμα έλυσε ο άνθρωπος αυτός; 

Διαβάστε περισσότερα...

Δευτέρα 31 Οκτωβρίου 2016

Ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος για το μάθημα των Θρησκευτικών




Σε συνέντευξη του στο κανάλι nafpaktianews, που αναρτήθηκε στο διαδίκτυο στις 27 Οκτωβρίου 2016, ο σεβ. Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ιερόθεος αναλύει τις απόψεις του σχετικά με το μάθημα των θρησκευτικών. Ξεκαθαρίζει τους όρους "ομολογιακό-κατηχητικό" από "γνωσιολογικό" μάθημα των θρησκευτικών και αναφέρεται σε σκόπιμη και κατευθυνόμενη παραπληροφόρηση σχετικά με το είδος του μαθήματος των θρησκευτικών που διδάσκεται σήμερα στα σχολεία. Επίσης αναφέρεται στην αρχική απόφαση που έλαβε η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος σχετικά με το μάθημα των θρησκευτικών.



Διαβάστε περισσότερα...

Τετάρτη 12 Οκτωβρίου 2016

Ενημέρωση Σχολικών Συμβούλων Θεολόγων στο Υπουργείο Παιδείας


Παρουσία του Υπουργού Παιδείας κ. Νίκου Φίλη στο αμφιθέατρο του Υπουργείου, η συντακτική ομάδα των Νέων Προγραμμάτων Σπουδών των Θρησκευτικών ενημέρωσε τους Σχολικούς Συμβούλους Θεολόγων.

Το βίντεο είναι εκτενές αλλά περιέχει χρήσιμα στοιχεία. Περιγράφει τα επόμενα βήματα για την καθιέρωση των ΝΑΠ για τα Θρησκευτικά καθώς και τις επιμορφώσεις που έρχονται. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ερωτήσεις και τοποθετήσεις πολλών Σχολικών Συμβούλων, οι οποίοι, προς τιμήν τους, μεταφέρουν τις ανησυχίες και ενστάσεις των εκπαιδευτικών που καλούνται εσπευσμένα και χωρίς καμιά προετοιμασία να εφαρμόσουν τα προγράμματα αυτά.







Διαβάστε περισσότερα...

Τρίτη 23 Αυγούστου 2016

ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΝΟΔΟΣ


Μία σύνοδος (αγία και μεγάλη ή ο,τιδήποτε άλλο) μπορεί να γίνει σε ένα νησί μέσα στο πέλαγος. Μια σύνοδος μπορεί επίσης, παραδόξως, να γίνει σε ένα πέλαγος μέσα σε ένα νησί. Νησί είναι ο άνθρωπος, πέλαγος είναι ο εσωτερικός κόσμος του.

Εάν το έσω πέλαγος είναι ειρηνικό, θα γίνει απάνεμη οδός επικοινωνίας. Εάν μάλιστα γίνει ύδωρ ζωής, θα υπερχειλίσει, δροσίζοντας και ποτίζοντας τις άλλες ψυχές. Εάν όμως παραμείνει μια τρικυμισμένη και θολή θάλασσα, θα καταδικάσει τον άνθρωπο ξερονήσι άγονης γραμμής.

Πάντοτε στην εμπειρική και χαρισματική σκέψη και γραφίδα των αγίων Πατέρων η πραγματικότητα θεωρείται διττώς. Εξωτερικά και εσωτερικά. Η εκκλησιαστική τάξη καὶ ακολουθία προβάλλεται ως εικόνα της πνευματικής ακολουθίας στην πρόοδο της ψυχής. Έτσι υπάρχει ο ναός όπου συνάζονται οι πιστοί, αλλά και ο εσωτερικός ναός της καρδίας. Υπάρχει το θυσιαστήριο όπου τελείται το μυστήριο της Θείας Λειτουργίας αλλά και το ένδον θυσιαστήριο, όπου επίσης τελείται το ευχαριστιακό μυστήριο. Η εκκλησιαστική δομή αντιστοιχεί στις αρετές, η Ευχαριστία καὶ μετάληψη αντιστοιχεί στη μυστική ενέργεια Πνεύματος εν τη καρδία.

Έτσι, υπάρχουν η ορώμενη Σύνοδος, όπου πολλοί άνθρωποι συνάζονται επί το αυτό, αλλά και η μυστική, αόρατη Σύνοδος, που λαμβάνει χώρα σε έναν άνθρωπο. Τόπος εδώ είναι το υπερώο που λέγεται νους, οφθαλμός της ψυχής ή βαθεία καρδία. Μέλη αυτής της συνόδου οι δυνάμεις της ψυχής: βούληση, επιθυμία, θυμός, λογισμοί. Πολύ απλά οι Πατέρες της ερήμου λένε: Σύναξε όλους τους λογισμούς σου, τοποθέτησε τους μπροστά στον Χριστό και όλοι μαζί ας πουν: «Δεῦτε προσκυνήσωμεν καὶ προσπέσωμεν Χριστῷ τῷ Βασιλεῖ καὶ Θεῷ ἡμῶν».

Ο άνθρωπος «προσκυνεῖ ἐν αὐλῇ ἁγίᾳ» του Θεού, διευρύνοντας την καρδιά του στον αγιασμό. Η αυλή είναι η εκκλησιαστική σύναξη, αλλά πολύ περισσότερο είναι κατάσταση πνευματική, εσωτερική. Χωρίς την επουράνια διαγωγή, λέγει ο Μ. Βασίλειος σε Ομιλία του στους Ψαλμούς, κανείς δεν προσκυνεί «ἐν αὐλῇ ἁγίᾳ», ακόμη κι αν θεωρεί τὸν εαυτό του άξιο των αισθητών συνάξεων. Ο εγκαινισμός της Εκκλησίας προκύπτει από την εν Πνεύματι ανακαίνιση του καθενός μέλους του Σώματος. Η επουράνια εκκλησία συνάγεται μυστικώς στον έσω άνθρωπο. Εδώ αρχικώς τελεσιουργείται το μυστήριο της ενότητας του ανθρώπου και της ενότητας του κόσμου. Και ο δρόμος προς την ενότητα είναι η μετοχή στην μία Σοφία, το ένα Κάλλος, την Δικαιοσύνη, την Αγάπη, την Αγιότητα.

Πως μπορεί να υπάρξει ενότητα, σύναξη, κοινωνία, αν ο άνθρωπος που καλείται να ενωθεί με τους άλλους είναι δέντρο χωρίς ρίζα και χυμούς, χωρίς εσωτερική ενότητα; Χωρίς την αγία αυτή και μεγάλη σύνοδο όλα τα άλλα σχήματα είναι τρίμματα που συντρίβονται. Αυτά είναι τα ανθρώπινα που είναι μόνο ανθρώπινα και έχουν την αφετηρία τους σε ένα Εγώ που διεκδικεί υπερβατική αξία. Έργα βαρύγδουπα και ασθμαίνοντα, που τελειώνουν γρήγορα. Κι είναι πια όπως όταν περπατάς στην άνυδρη έρημο, στα ερείπια μιας έρημης από εκατοντάδες χρόνια πόλης: βλέπεις αγάλματα, προτομές, στήλες αφιερωματικές και επιγραφές, όπου ο καυτός άνεμος και η άμμος έχουν σβήσει ονόματα και ιστορίες. Και ό,τι έγινε, πρόσωπα και γεγονότα, βυθίστηκαν, έσβησαν στη φθαρτή δόξα.

Κάτι αντίστοιχο σκέφθηκε και ο νομοδιδάσκαλος Γαμαλιήλ, όταν το Συνέδριο των Εβραίων ήθελαν να θανατώσουν τους Αποστόλους: «Προσέχετε αδελφοί», τους είπε, «πολλοί νόμισαν ότι κάτι είναι, απέκτησαν οπαδούς, αλλά μετά το θάνατό τους όλα εξαφανίσθηκαν. Μείνετε λοιπόν μακριά από τους ανθρώπους τούτους κι αφήστε τους. Αν το θέλημα και το έργο τους είναι ανθρώπινο, θα καταλυθεί. Αν πάλι είναι από Θεού, δεν θα μπορέσετε να το σταματήσετε, και θεομάχοι επιπλέον θα βρεθείτε.» (Βλ. Πράξεις 5, 35-40)

Κάποιοι, με σοβαρότητα και ευγενές αίσθημα, αγωνιούν για τα ανθρώπινα έργα, μήπως μας οδηγήσουν μακράν του Θεού και της αληθείας. Άλλοι, πάλι, με ταραγμένο νου και τρομαγμένα μάτια σπεύδουν να φέρουν οι ίδιοι καύσωνα άνεμο, και με κοφτερά εργαλεία να ξύσουν ονόματα και κείμενα. Αυτοί φέρνουν την έρημο, προτού ο ίδιος ο χρόνος δοκιμάσει την ποιότητα και αντοχή των πραγμάτων. Σπεύδουν να εντοπίσουν εχθρούς, να κυνηγήσουν ληστές, αφήνοντας την δική τους πόρτα ανοιχτή και την αυλή τους απότιστη. Είναι αυτοί που επιζητούν «βαρβάρους», γιατί αυτοί είναι μια κάποια λύσις, δίνουν κάποιο νόημα στη ζωή, διέξοδο στα πάθη που κινούνται προς μάχην. Κάποιος διάβασε πως ο Θεός έχει «πείσμα» για τη σωτηρία του ανθρώπου, και θεώρησε ότι μιμούμεθα το Θείο πείσμα με το να επιδιώκουμε με πείσμα να γίνει το θέλημά μας—και μάλιστα το «πρώτο» μας θέλημα, αφού αγαθό είναι το πρώτο θέλημα του Θεού. Αυτό είναι ένα παράδειγμα του πώς διαβάζοντας τους Πατέρες διαβάζουμε μάλλον αυτό που έχουμε στο (πολύ μικρό) μυαλό μας…

Όσοι μαζεύουμε σακιά με άμμο στην πόρτα μας ή λίθους αναθέματος, ας μπούμε στον κόπο να ανοίξουμε το Ευαγγέλιο, σε κάποια σελίδα τυχαία, να εστιάσουμε σε μια φράση και να ρωτήσουμε τον εαυτό μας: Εγώ το κάνω αυτό; Αξίζει εδώ να καταγράψουμε μια στιχομυθία με κάποιον νέο του εξωτερικού. Στον οποίον είπαμε: «Αντί να ψάχνεις συνεχώς για αιρετικούς, και να ασχολείσαι αποκλειστικά με τους άλλους, να ασκείς πολεμική και να κάνεις την ψυχή σου πεδίο μάχης, γιατί δεν στρέφεις την προσοχή σου και στα ελλείμματα της προσωπικής σου ζωής, στις αμαρτίες σου, στην πνευματική σου καλλιέργεια;» Η απάντηση ήταν καταπέλτης: «Γιατί αυτό εμένα μου δίνει ζωή.» Α, τί ωραία! Πόσες άραγε φαινομενικά γενναίες και ασυμβίβαστα ορθόδοξες συμπεριφορές καλύπτουν μιαν επικίνδυνη παθολογία; Ο κίνδυνος έρχεται από αλλού, από το ίδιο το υποκατάστατο της ζωής. Κι αυτή η απειλή ανέτοιμους μας βρίσκει και μας συνεπαίρνει.

Ας επιστρέψουμε στη συμβουλή των Πατέρων:

«Ἐν σεαυτῷ τὴν κτίσιν πᾶσαν κατόπτευε, καὶ τὰ πάντα εἰς ἑαυτὸν ἐννόει. Μὴ βλέπε πρὸς τὰ ἔξω, σύννευσον πρὸς τὰ ἔσω, σύστρεψον τὸν νοῦν ὅλον εἰς τὸ νοερὸν τῆς ψυχῆς ταμεῖον, ἀνείδωλον τῷ Κυρίῳ τὸν ναὸν εὐτρέπισον.» (Οσίου Νείλου, Επιστολή 119)

Αυτή είναι πριν από όλα η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος, αυτή που πραγματοποιείται μέσα μας. Κάποιοι ούτε καν την υποπτεύονται, γιατί ο σπόρος του σπορέα έχει πέσει πάνω σε πέτρα. Κάποιοι τη χρησιμοποιούν εικονικά για τα κηρύγματά τους, γιατί ο σπόρος έχει από καιρό συμπνιγεί στην κοσμική φαντασία. Και κάποιοι τη συκοφαντούν, γιατί δεν τους εξυπηρετεί.

Σήμερα τονίζεται μονομερώς το εξωτερικό, η δομή, η σχέση, και παραθεωρείται το εσωτερικό, σαν κάτι φανταστικό. Αυτή η στάση ταιριάζει στον άνθρωπο της νέας εποχής. Σ’ αυτή τη μονομέρεια συμβάλλει και η χτισμένη στον αέρα θεολογία του προσώπου, από την οποία προκύπτει το πρωτείο εξουσίας και η κατάργηση της αγιοπνευματικής ισότητας.

Γι αυτό και ένα καλό που έγινε στην πρόσφατη Σύνοδο της Κρήτης ήταν η μνεία στην ησυχαστική παράδοση και στις Συνόδους που την επικύρωσαν. Αυτή η θεολογική παράδοση, που ομολογεί την πραγματική, προσωπική μετοχή στις άκτιστες ενέργειες του Θεού, είναι η ουσία που χωρίζει εμπειρικά την ορθόδοξη πίστη από την αίρεση. Η μέθεξη των θείων ενεργειών υπερβαίνει την έννοια και λογική της άτεγκτης ιεραρχίας και των εξουσιαστικών σχημάτων και συμπεριφορών, που χαρακτηρίζει την Ρωμαιοκαθολική εκκλησιολογία, και τελευταίως παρεισφρέει στα καθ’ ημάς.

Ευτυχώς, ακόμη κάθε Ορθόδοξος κληρικός και λαϊκός καταλαβαίνει ότι η πνευματική ένδεια δεν αναπληρώνεται από δομές και αξιώματα. Κι ότι, αν θέλουμε να βρεθεί η αλήθεια σε κάτι, θα την αναζητήσουμε στους Αγίους, τους ταπεινούς φίλους του Θεού με την φωτισμένη καρδιά, που έχουν κάνει το δόγμα ζωή. Αυτή την αλήθεια ο ίδιος ο πιστός λαός θα παραλάβει και θα φυλάξει. Αυτή η αλήθεια θα μείνει.


Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου

Διαβάστε περισσότερα...

Δευτέρα 15 Αυγούστου 2016

Οδυσσέας Ελύτης Άξιον Εστί, Το Δοξαστικόν



Ο Οδυσσέας Ελύτης, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης στις 2 Νοεμβρίου 1911 και πέθανε στην Αθήνα στις 18 Μαρτίου του 1996. Μέλος της λογοτεχνικής γενιάς του '30, διακρίθηκε το 1960 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το 1979 με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο δεύτερος και τελευταίος μέχρι σήμερα Έλληνας που τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ. 
Ένα από τα γνωστότερα και πιο αγαπημένα ποιητικά του έργα υπήρξε το" Άξιον Εστί". Τίτλος παρμένος από το ομώνυμο άσμα προς τιμήν της Παναγίας "Άξιον Εστίν ως αληθώς μακαρίζειν σε την Θεοτόκον...", το οποίο ολοκλήρωσε το 1959. Το έργο του είναι εμπνευσμένο από τον τιτάνιο αγώνα που έδωσε ο ελληνισμός εναντίον του φασισμού κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το θαυμάσιο αυτό έργο μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης.
Στη συνέχεια παραθέτω το τελευταίο μέρος αυτού του τεράστιου ποιήματος που ονομάζεται "Το Δοξαστικόν". Ο  Οδυσσέας Ελύτης βαθιά επηρεασμένος από το πρόσωπο της Παναγίας σαν άλλος Ρωμανός Μελωδός συνεχίζει τα "χαίρε" προς το πρόσωπό της. 




ΤΟ ΔΟΞΑΣΤΙΚΟΝ
ΤΟ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ (απόσπασμα)

ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ εορτάζοντας τη μνήμη
των αγίων Κηρύκου και Ιουλίτης

ένα θαύμα να καίει στους ουρανούς τ’ αλώνια
ιερείς και πουλιά να τραγουδούν το χαίρε:

ΧΑΙΡΕ η Καιομένη και χαίρε η Χλωρή
Χαίρε η Αμεταμέλητη με το πρωραίο σπαθί

Χαίρε η που πατείς και τα σημάδια σβήνονται
Χαίρε η που ξυπνάς και τα θαύματα γίνονται

Χαίρε του Παραδείσου των βυθών η Αγρία
Χαίρε της ερημιάς των νησιών η Αγία

Χαίρε η Ονειροτόκος χαίρε η Πελαγινή
Χαίρε η Αγκυροφόρος και η Πενταστέρινη

Χαίρε με τα λυτά μαλλιά η χρυσίζοντας τον άνεμο
Χαίρε με την ωραία λαλιά η δαμάζοντας τον δαίμονα

Χαίρε που καταρτίζεις τα Μηναία των Κήπων
Χαίρε που αρμόζεις τη ζώνη του Οφιούχου

Χαίρε η ακριβοσπάθιστη και σεμνή
Χαίρε η προφητικιά και δαιδαλική

ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ το χώμα που ανεβάζει
μιαν οσμή κεραυνού σαν από θειάφι
του βουνού ο πυθμένας όπου θάλλουν
οι νεκροί άνθη της αύριον

Ο χωρίς δισταγμούς ένστικτος νόμος
ο σφυγμός ο ταχύς παίκτης του βίου
ο αιμάτινος θρόμβος ο σωσίας του ήλιου
κι ο κισσός ο άλτης των χειμώνων


ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ το ρόπτρο – σκαραβαίος
το παράτολμο δόντι μες στο ψύχος του ήλιου
ο Απρίλης που ένιωσε ν’ αλλάζει φύλο
της πηγής το μπουμπούκι ότι που ανοίγει

Το χειράμαξο γέρνοντας με το ‘να πλάι
μια χρυσόμυγα που άναψε φωτιά στο μέλλον
του νερού η αόρατη αορτή που πάλλει
και γι’ αυτό ζωντανή κρατά η γαρδένια

τα λουλούδια τα οικόσιτα της Νοσταλγίας
τα λουλούδια τα νήπια της βροχής που τρέμουν
τα μικρά και τετράποδα στο μονοπάτι
τ’ αψηλά στους ήλιους και τα ρεμβοκίνητα

Τα σεμνά με την κόκκινη αρρεβώνα
τα κομπάζοντας έφιππα μες στους λειμώνες
τα σε καθαρό ουρανό εργασμένα
τα στοχαστικά και τα χιμαιροποίκιλτα
Το Κρίνο, το Τριαντάφυλλο, το Γιασεμί
ο Μενεξές, η Πασχαλιά, ο Υάκινθος
το Γιούλι, το Ζαμπάκι, το Αστρολούλουδο
ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ το σύννεφο στη χλόη
στον βρεμένο αστράγαλο το φρτ της σαύρας
το βαθύ της Μνησαρέτης βλέμμα
που δεν είναι αρνιού και άφεση δίνει

Της καμπάνας ο άνεμος ο χρυσεγέρτης
ο ιππέας που πάει ν’ αναληφτεί στη δύση
και ο άλλος ιππέας ο νοητός που πάει
της φθοράς τον καιρό ν’ ανασκολοπίσει

Μιας νυχτός Ιουνίου η νηνεμία
γιασεμιά και φουστάνια στο περιβόλι
το ζωάκι των άστρων που ανεβαίνει
της χαράς η στιγμή λίγο πριν κλάψει

Ένας κόμπος ψυχής κι ούτε πια λέξη
σαν παράθυρο άδειο η Αρετούσα
και ο έρωτας έλθοντ’ εξ οράνω
πορφυρίαν περθέμενον χλάμυν

Ακολουθεί ολόκληρο το τελευταίο μέρος από το Άξιον Εστί, το απόσπασμα που παραθέτω βρίσκεται στο 6΄ και εξής:


Διαβάστε περισσότερα...

Παρασκευή 22 Ιουλίου 2016

Η δύναμη της Τέχνης- Καραβάτζιο



Η Δύναμη της Τέχνης του Simon Schama αφηγείται την επική ιστορία μιας διαρκώς εξελισσόμενης καλλιτεχνικής δυναμικής και παρουσιάζει την ικανότητα των ανθρώπων που άλλαξαν την οπτική μας για τον κόσμο. Εστιάζοντας σε οκτώ μοναδικά εικαστικά έργα τέχνης - όπως ο Δαυίδ και Γολιάθ του Καραβάτζιο , ο θάνατος του Μαρά του Νταβίντ και η Γκερνίκα του Πικάσο. Η σειρά ξετυλίγει την ιστορία της οπτικής δημιουργικής φαντασίας στο πέρασμα του χρόνου. Χάρη στις πειστικές δραματουργικές αναπαραστάσεις ο θεατής γίνεται μάρτυρας των συγκλονιστικών στιγμών σύλληψης και δημιουργίας των πιο σπουδαίων έργων τέχνης.

Το πρώτο επεισόδιο αναφέρεται στη ταραχώδη ζωή του καβγατζή Καραβάτζιο. Του ζωγράφου που απεικόνισε Αγίους σαν απλούς ανθρώπους. Σκότωσε για μια γυναίκα, επέζησε από απόπειρες δολοφονίας και πέθανε στα 38 του.

Η Δύναμη της Τέχνης Επ.1 ~ Καραβάτζιο (Ο Δαυίδ με το Κεφάλι του Γολιάθ)

Διαβάστε περισσότερα...

Κυριακή 17 Ιουλίου 2016

Ο Caravaggio στη Ρώμη



Επισκεπτόμενος κάποιος την Αιώνια Πόλη, τη Ρώμη, έχει την ευκαιρία κάνοντας έναν περίπατο να συναντήσει κάποια από τα σπουδαιότερα έργα του Μικελάντζελο Μερίζι ντα Καραβάτζο (Michelangelo Merisi da Caravaggio), του Ιταλού ζωγράφου που έμελλε να μείνει γνωστός στην ιστορία με το όνομα Καραβάτζο ή Καραβάτζιο (πρόκειται για το χωριό καταγωγής του πατέρα του), το έργο του οποίου ανήκει χρονικά στα τέλη του 16ου έως τις αρχές του 17ου αιώνα. 



Αν και οι πρώιμοι πίνακές του περιλάμβαναν κυρίως προσωπογραφίες, σταδιακά εξελίχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους ζωγράφους θρησκευτικών σκηνών. Το νατουραλιστικό ύφος του και η ανάδειξη της ανθρώπινης φύσης των αποστόλων και των μαρτύρων στα έργα του θεωρήθηκε ότι εξυπηρετούσαν τις βλέψεις της Αντιμεταρρύθμισης. Με την τεχνική του κιαροσκούρο κατάφερε να ενισχύσει το δραματικό στοιχείο και το μυστηριακό χαρακτήρα της πίστης, ενώ συνολικά η επαναστατική τεχνική των δραματικών φωτοσκιάσεων του τενεμπρισμού, όπως την εισήγαγε ο Καραβάτζιο, σφράγισε την μπαρόκ σχολή της ζωγραφικής.

Σήμερα στη Ρώμη βρίσκονται 24 συνολικά πίνακες του μεγάλου ζωγράφου, τους περισσότερους από τους οποίους συναντά ο επισκέπτης στη Βίλα Μποργκέζε ενώ από ένα-δυο κομμάτια μπορεί ο επισκέπτης να δει στο Παλάτσο των Μπαρμπερίνι και στο μουσείο του Καπιτωλίου. Επίσης μια ευκαιρία για να θαυμάσει κάποιος έργα του ζωγράφου είναι το παρεκκλήσιο 
Cerasi στη Santa Maria del Popolo, όπως και στο παρεκκλήσιο Contarelli του San Luigi dei Francesi.


Galleria Borghese 


Η βίλα και το πάρκο διαμορφώθηκαν από τον καρδινάλιο Σκιπίωνα Μποργκέζε, ευνοούμενο και ανιψιό του Πάπα Παύλου Ε΄, ο οποίος παρήγγειλε αυτό το σπίτι ως κέντρο διασκέδασης. Ο ηδονιστής καρδινάλιος ήταν επίσης προστάτης των τεχνών, έτσι, διακόσμησε το χώρο με γλυπτά και πίνακες.

Η πινακοθήκη φιλοξενεί συνολικά 6 αυθεντικά έργα του ζωγράφου συγκεντρωμένα όλα σε μια αίθουσα αφιερωμένη στο ζωγράφο. Μεταξύ αυτών: ένα πολύ δημοφιλές θέμα για το ζωγράφο, "Ο άγιος Ιερώνυμος στο σπουδαστήριό του",  η αυτοπροσωπογραφία του Καραβάτζο ως "άρρωστος Βάκχος", ο "Δαβίδ με την κεφαλή του Γολιάθ" και η Παναγία υπό το βλέμμα της αγίας Άννας μαθαίνει στο μικρό Ιησού να συνθλίβει το φίδι, σύμβολο της αμαρτίας και της αίρεσης.

Ο Άγιος Ιερώνυμος στο σπουδαστήριό του (1605–1606)


Αγόρι με καλάθι φρούτων (1593)


Άρρωστος Βάκχος (1593)

 Νεκρή φύση με λουλούδια και φρούτα (αποδιδόμενο έργο 1590)

Η Παναγία με το φίδι (1605–1606)

Ιωάννης ο Βαπτιστής (1610)

Ο Δαβίδ με το κεφάλι του Γολιάθ (1610)



Santa Maria del Popolo - Cerasi Chapel


Στην πλατεία Del Popolo βρίσκεται μια από τις πιο διάσημες εκκλησίες της Ρώμης, η Santa Maria del Popolo. Πρόκειται για ναό της πρώιμης αναγεννησιακής περιόδου που ανεγέρθηκε από τον πάπα Σίξτο Δ΄ το 1472. Πολλές οικογένειες έχουν εδώ παρεκκλήσια διακοσμημένα όλα με τη δέουσα πολυτέλεια. Το παρεκκλήσιο Τσεράζι έχει δυο αριστουργήματα του Καραβάτζιο: 

"Το μαρτύριο του αγίου Πέτρου". Ο πίνακας απεικονίζει το μαρτύριο του Αγίου Πέτρου, ο οποίος καταδικάστηκε σε σταυρικό θάνατο. Σύμφωνα με την παράδοση ο Πέτρος ζήτησε να αναστραφεί ο σταυρός, έτσι ώστε να μην μιμηθεί τον Θεό του, τον Ιησού Χριστό. Ως εκ τούτου, ο ίδιος απεικονίζεται να είναι σταυρωμένος ανάποδα - με το κεφάλι προς τα κάτω. Ο μεγάλων διαστάσεων πίνακας εικονίζει αρχαίους Ρωμαίους, που αγωνίζονται να ανεγείρουν το σταυρό του αποστόλου, ο οποίος παρά την ηλικία του δείχνει να είναι βαρύτερος ώστε να απαιτείται η προσπάθεια τριών ανδρών.

"Τη μεταστροφή του αγίου Παύλου." Ο πίνακας απεικονίζει τη στιγμή που εξιστορείται στο 9ο κεφάλαιο του βιβλίου "Των Πράξεων των Αποστόλων", όπου ο Σαούλ, στο εξής ο απόστολος Παύλος, έπεσε από το άλογο στο δρόμο του για τη Δαμασκό και άκουσε τον Κύριο να του λέει "Εγώ είμαι ο Ιησούς, τον οποίο  εσύ διώκεις". Ο Καραβάτζιο απεικονίζει μια στιγμή έντονης θρησκευτικής έκστασης. Η πρώτη εκδοχή του πίνακα της "Μεταστροφής", του Καραβάτζιο, βρίσκεται στη συλλογή του Guido Odescalchi. 

Η σταύρωση του Αγίου Πέτρου (1600–1601)

Η μεταστροφή του Αγίου Παύλου (1600)



Vatican Museums - Pinacoteca 


"Η ταφή του Χριστού", 1603-1604, φιλοτεχνήθηκε για το δεύτερο παρεκκλήσιο στα δεξιά πλευρά της εκκλησίας Santa Maria in Vallicella, το οποίο ήταν αφιερωμένο στην αποκαθήλωση. Ο πίνακας γνώρισε τον καθολικό θαυμασμό, αυτός ήταν ο λόγος που μεταφέρθηκε στο Παρίσι το 1797 και τοποθετήθηκε στο Musée Napoléon, τελικά επέστρεψε στη Ρώμη και εγκαταστάθηκε στο Βατικανό το 1816 και ένα αντίγραφο τοποθετήθηκε στο ναό στην αρχική του τοποθεσία.

Η σύνθεση του πίνακα έχει τα βασικά χαρακτηριστικά της ζωγραφικής της Αντιμεταρρύθμισης. Τα πρόσωπα έχουν τη διάταξη ενός διαγώνιου καταρράκτη που ξεκινά από τους πενθούντες, συνεχίζει στους φορείς του πτώματος και καταλήγει στο χαλαρό σώμα του Ιησού και τη γυμνή πέτρα - δεν είναι μια στιγμή μεταμόρφωσης, αλλά πένθους. Καθώς το μάτι του θεατή κατεβαίνει προς τα κάτω υπάρχει, επίσης, μια κάθοδος από την έκφραση υστερίας της Μαρίας του Κλωπά στην υποτονική συγκίνηση ως την τελική συναισθηματική φίμωση. 

Γενικά στην Ιταλική ζωγραφική οι Χριστοί πεθαίνουν αναίμακτα, και η βύθιση του σώματος γίνετε με έναν γεωμετρικά απαιτητικό τρόπο. Σαν να τονίζεται η αδυναμία του νεκρού Χριστού να αισθανθεί πόνο καθώς ένα χέρι πιάνει το τραύμα στο πλευρό του. Το σώμα του είναι μυώδες, με φλέβες, με παχιά μέλη που ταιριάζουν σε σώμα εργάτη.


Δύο άνδρες μεταφέρουν το σώμα. Ο ένας είναι ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, που αναγνωρίζεται μόνο από τη νεανική του εμφάνιση και το κόκκινο μανδύα, καθώς στηρίζει το νεκρό σώμα του Χριστού στο δεξί του γόνατο, ενώ με το δεξί του χέρι, κατά λάθος αγγίζει την πληγή. Ο Νικόδημος αρπάζει τα γόνατα ανάμεσα στα κλειστά χέρια του, με τα πόδια του τοποθετημένα στην άκρη της πλάκας. Ο Καραβάτζιο εδώ εξισορροπεί από τη μια τη σταθερή, αξιοπρεπή θέση του σώματος και τις ασταθείς κινήσεις των κομιστών.

Η ταφή του Χριστού (1602–1603)



Capitoline Museums 

Τα Μουσεία Καπιτωλίου είναι συγκρότημα αρχαιολογικών μουσείων και μουσείων τέχνης στο Λόφο του Καπιτωλίου. Τα μουσεία βρίσκονται σε τρία παλάτια περιμετρικά μιας τραπεζοειδούς πλατείας που σχεδίασε ο Μιχαήλ Άγγελος το 1536. Η κατασκευή ολοκληρώθηκε σε συνολικά περισσότερα από 400 χρόνια. 

Ο πίνακας "Η χαρτομάντισσα" έχει φιλοτεχνηθεί από τον καλλιτέχνη σε δυο εκδοχές, η πρώτη το 1594 που βρίσκεται στη Ρώμη και η δεύτερη το 1595 και βρίσκεται στο μουσείο του Λούβρο στο Παρίσι. O πίνακας εικονίζει έναν νέο με ατημέλητο ντύσιμο να δίνει το χέρι του σε μια γύφτισσα για να του πει τη μοίρα του. 

Ο δεύτερος πίνακας εικονίζει τον Ιωάννη το Βαπτιστή, πρόκειται για ένα θέμα που επαναλαμβάνεται σε οκτώ τουλάχιστον πίνακες του Καραβάτζiο. Μοντέλο γι αυτό τον πίνακα πιθανολογείται πως ήταν ο Cecco, υπηρέτης του Καραβάτζιο και, ενδεχομένως, ο μαθητής του. Στο πίνακα υπάρχει έντονος ρεαλισμός καθώς κανένα από τα στοιχεία του πίνακα δεν παραπέμπει στον προφήτη που εστάλη να ετοιμάσει την "οδόν Κυρίου", δεν υπάρχει σταυρός, ούτε δερμάτινη ζώνη, μόνο ένα κομμάτι από δέρμα καμήλας χάνεται στις ογκώδης πτυχώσεις του κόκκινου μανδύα, και το κριάρι. Επίσης πολύ παράξενη είναι η παρουσία του κριαριού καθώς ο προφήτης παραδοσιακά εικονίζεται με τη συνοδεία προβάτου. Το κριάρι μαζί με το γυμνό αγόρι για κάποιους μελετητές αποτελεί έμμεση απεικόνιση του πόθου και της αμαρτίας, αφού ο Βαπτιστής περισσότερο μοιάζει με τον ειδωλολατρικό θεό Έρωτα.

Η χειρομάντισσα (1594)

Ιωάννης ο Βαπτιστής, Νέος με το Κριάρι (1602)


Sant'Agostino 

Ο Άγιος Αυγουστίνος (Sant'Agostino) είναι μια Ρωμαιοκαθολική εκκλησία που βρίσκεται στην πλατεία με το ίδιο όνομα κοντά στην Piazza Navona . Πρόκειται για μια από τις πρώτες ρωμαϊκές  εκκλησίες που χτίστηκαν κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης.

"Η Μαντόνα του Loreto ή Η Μαντόνα των προσκυνητών" είναι ένα από τα διάσημα έργα του Καραβάτζιο. Βρίσκεται στο παρεκκλήσιο Cavalletti του ναού. Απεικονίζει την εμφάνιση της ξυπόλητης Παναγίας και του γυμνού παιδιού σε δύο αγρότες κατά τη διάρκεια ενός προσκυνήματος.

Η Παναγία του Λορέτο ή Παναγία των Προσκυνητών (1604-1606)



San Luigi dei Francesi - Contarelli Chapel

Η γαλλική αυτή εκκλησία ιδρύθηκε το 1518, αλλά ολοκληρώθηκε μόλις το 1589. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα τρία έργα του Καραβάτζιο, στο πέμπτο παρεκκλήσιο αριστερά, το οποίο είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ματθαίο. Οι τρεις αυτοί πίνακες, "Η κλίση του Αγίου Ματθαίου", "Το μαρτύριο του Αγίου Ματθαίου" και "Ο Άγιος Ματθαίος και ο Άγγελος" που ο Καραβάτζιο ζωγράφισε μεταξύ 1597 και 1602, είναι τα πρώτα μεγάλα θρησκευτικά έργα του. Η πρώτη εκδοχή του τελευταίου πίνακα απορρίφθηκε εξαιτίας του έντονου ρεαλισμού του: ποτέ ως τότε ένας άγιος δεν είχε απεικονιστεί ως κουρασμένος γέροντας με βρόμικα πόδια. Χαρακτηριστικό και των τριών έργων είναι ο ρεαλισμός και η "θεατρική" χρήση του φωτός.


Η κλήση του Αγίου Ματθαίου (1599–1600)


Το μαρτύριο του Αγίου Ματθαίου (1600)


Ο Άγιος Ματθαίος και ο Άγγελος (1602)




Palazzo Barberini - Galleria Nazionale d'Arte Antica

Όταν το 1623, ο Μαφέι Μπαρμπερίνι ανέβηκε στον παπικό θρόνο (ως Ουρβανός Η'), διέταξε την ανοικοδόμηση ενός πολυτελούς ανακτόρου για την οικογένειά του. Το Παλάτσο Μπαρμπερίνι, το οποίο δεσπόζει στην πλατεία – η είσοδός του είναι στην Βια ντελε Κουάτρο Φοντάνε – επιμελήθηκαν οι λαμπροί αρχιτέκτονες Κάρλο Μαντέρνο, Φραντσέσκο Μπορομίνι και Τζιαν Λορέντσο Μπερνίνι. Σήμερα εκεί φιλοξενείται μέρος της συλλογής της Εθνικής Πινακοθήκης Αρχαίας Τέχνης.

Στο ανάκτορο φιλοξενούνται τρεις πίνακες του Καραβάτζιο: "Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη"(1598–1599). Ο πίνακας είναι εμπνευσμένος από το δευτερο - κανονικό βιβλίο της Ιουδίθ σύμφωνα με το οποίο η Ιουδίθ υπηρέτησε το λαό της Ισραήλ παραπλανώντας τον Ολοφέρνη, τον Ασσύριο στρατηγό, τον οποίο μέθυσε και στη συνέχεια άρπαξε το σπαθί του και τον σκότωσε. "Και εγγίσασα της κλίνης εδράξατο της κόμης της κεφαλής αυτού και είπε· κραταίωσόν με, ο Θεός Ισραήλ, εν τη ημέρα ταύτη. 8 και επάταξεν εις τον τράχηλον αυτού δις εν τη ισχύϊ αυτής και αφείλε την κεφαλήν αυτού απ᾿ αυτού."

"Ο Νάρκισσος" (1597–1599). Πρόκειται για ένα από τα μόλις δύο γνωστά έργα του Καραβάτζιο με θέμα από την κλασική μυθολογία, αν και αυτό οφείλεται περισσότερο στα ατυχήματα που αφορούν στην επιβίωση των έργων του και όχι στην ιστορική πραγματικότητα. Η ιστορία του Νάρκισσου, αναφέρεται από τον ποιητή Οβίδιο στις "Μεταμορφώσεις" του, πρόκειται για έναν όμορφο νέο που ερωτεύεται το είδωλό του. Ο Καραβάτζιο ζωγράφισε μια εφηβική φιγούρα να φορά ένα κομψό μπροκάρ και να ακουμπά με τα δύο χέρια πάνω από το νερό, καθώς ατενίζει σε αυτό τη δική διαστρεβλωμένη αντανάκλαση. Ο πίνακας αποπνέει έναν αέρα μελαγχολίας. Η φιγούρα του Νάρκισσου είναι κλειδωμένη σε ένα κύκλο με είδωλό του, που περιβάλλεται από το σκοτάδι, έτσι ώστε μόνη πραγματικότητα να αποτελεί αυτός ο κύκλος με τον εαυτό του.  


Ο πίνακας "Ο άγιος Φραγκίσκος προσευχόμενος" είναι δύσκολο να χρονολογηθεί μιας και δεν είναι καταγεγραμμένος, επίσης είναι δύσκολο για τους μελετητές να ξεχωρίσουν το αυθεντικό έργο από τα πάμπολλα αντίγραφά του που βρίσκονται σε διάφορους ναούς και συλλογές. Η ζωή τέλειας φτώχειας και ταπείνωσης του αγίου Φραγκίσκου αποτελούσε δημοφιλές θέμα στα χρόνια του Καραβάτζο.  Ο Peter Robb σημειώνει πως ο άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης, μαζί με τον Ιωάννη το Βαπτιστή και τον άγιο Ιερώνυμο, « ... συνθέτουν ένα τρίο αποξενωμένων ανδρών, ενός ώριμου, ενός παιδιού και ενός γέρου που έζησαν μια ζωή μελαγχολίας και απομακρυσμένη από την ανθρώπινη κοινωνία, το οποίο ο M. (δηλαδή ο Καραβάτζιο) ζωγραφίζει ξανά και ξανά», και το οποίο στην πραγματικότητα, αποτελεί μια απεικόνιση της ταραγμένης ζωής του Καραβάτζιο. Ο συγκεκριμένος πίνακας έχει μεταφερθεί απέναντι στη κρύπτη των Καπουτσίνων, όπου έχει δημιουργηθεί μουσείο και εκεί μπορείτε να τον θαυμάσετε.


Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη (1598–1599)


Νάρκισσος (1597–1599)


Ο Άγιος Φραγκίσκος προσευχόμενος (1606)

Palazzo Corsini - Galleria Nazionale d'Arte Antica

Το Παλάτσο Corsini είναι ένα διάσημο σε ύστερο-μπαρόκ αρχιτεκτονική παλάτι της Ρώμης, που χτίστηκε για την οικογένεια Corsini μεταξύ 1730-1740, με βάση τα σχέδια του Ferdinando Fuga. Βρίσκεται στην περιοχή Τrastevere της Ρώμης. Στα 1736, ο Φλωρεντινός Καρδινάλιος Neri Maria Corsini, γαμπρός του Πάπα Κλήμη του 12ου, απέκτησε τη βίλα και την αναμόρφωσε στη σημερινή της μορφή. Κατά τη διάρκεια της Ναπολεόντειας κατάκτησης της Ρώμης στο παλάτι φιλοξενήθηκε ο Ιωσήφ Βοναπάρτης. Σήμερα φιλοξενεί την Εθνική Ακαδημία Επιστημών και την Γκαλερί Corsini. Το παλάτι μαζί με αυτό των Μπαρμπερίνι αποτελούν τα δυο κτήρια στα οποία φιλοξενείται η Εθνική Πινακοθήκη Αρχαίας Τέχνης.

Αυτός είναι ένας από τους δυο πίνακες του Ιωάννη του Βαπτιστή που ζωγράφισε ο Καραβάτζιο γύρω στα 1604 (πιθανώς 1605). Όπως και σε άλλες περιπτώσει γύρω από τη φιγούρα του Ιωάννη εντοπίζονται αρκετά σύμβολα. Δεν υπάρχει καμία ζώνη, ούτε καν το «ένδυμα από τρίχα καμήλας", και ο σταυρός από καλάμι αφήνεται να εννοηθεί. Το φόντο και γενικά αυτά που περιβάλλουν τον άγιο είναι σκοτεινά ακόμη περισσότερο, και πάλι υπάρχει η αίσθηση μιας ιστορίας από την οποία ο θεατής έχει αποκλειστεί.

Ο Καραβάτζιο δεν ήταν ο πρώτος καλλιτέχνης που αντιμετώπισε το Βαπτιστή ως ένα αινιγματικό ανδρικό γυμνό -προηγήθηκαν οι Leonardo, Raphael, Andrea del Sarto και άλλοι- ωστόσο αυτός εισήγαγε έναν νέο τόνο ρεαλισμού και δράματος. Ο Ιωάννης του έχει τα τραχιά, ηλιοκαμένα χέρια και το λαιμό του εργάτη, από το χλωμό του κορμί αναδύεται μια αντίθεση που θυμίζει στον θεατή ότι πρόκειται για ένα πραγματικό αγόρι που έχει γδυθεί για να ποζάρει ως μοντέλο.


Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής (1598)


Doria Pamphilj Gallery

Η γκαλερί Doria Pamphilj αποτελεί μια μεγάλη συλλογή έργων τέχνης που στεγάζεται στο Palazzo Doria Pamphilj στο κέντρο της Ρώμης. Βρίσκεται μεταξύ της Via del Corso και Via della Gatta σε ένα από τα κεντρικότερα σημεία της πόλης. Η συλλογή όπως και το παλάτι, εξακολουθούν να είναι ιδιόκτητα από τη πριγκιπική ρωμαϊκή οικογένεια Doria Pamphilj.

Στη συλλογή της γκαλερί του Doria Pamphilj περιλαμβάνεται και ο πίνακας: "Η Ανάπαυση κατά τη φυγή στην Αίγυπτο", είναι ένας από τους πιο φιλόδοξους πίνακες του Καραβάτζο, όπως φαίνεται και από την επιλογή ενός θρησκευτικού θέματος, την ολόσωμη απόδοση των προσώπων και την εικονογραφική καινοτομία του αγγέλου με τα μεγάλα μαύρα φτερά χελιδονιού, ο οποίος παίζει μουσική με τη βοήθεια μιας παρτιτούρας που κρατάει στα χέρια του ο άγιος Ιωσήφ. Η σκηνή δε βασίζεται σε κάποιο βιβλικό περιστατικό αλλά σε μια σειρά από μύθους που αναπτύχθηκαν στα χρόνια του Μεσαίωνα στη Δύση γύρω από το περιστατικό της φυγής της Αγίας Οικογένειας στην Αίγυπτο και της παραμονής της εκεί.

Στην ίδια συλλογή περιλαμβάνεται και ο πίνακας "Μετανοούσα Μαγδαληνή". Πρόκειται για λάδι πάνω σε καμβά των ετών 1594-1595. Ο πίνακας παρουσιάζει τη Μαρία τη Μαγδαληνή καθώς σκύβει μετανοημένη από θλίψη για τα λάθη της αφήνοντας πίσω την έκλυτη ζωή της. Ο συγκεκριμένος πίνακας από τη στιγμή της ολοκλήρωσης του μέχρι και σήμερα προκαλεί συζητήσεις για τον αντισυμβατικό ρεαλισμό του, γεγονός που τον διαφοροποιεί από την παραδοσιακή εικονογραφία ως προς το πρόσωπο της Μαγδαληνής.

Ανάπαυση κατά τη φυγή στην Αίγυπτο (1597)


Μετανοούσα Μαγδαληνή (1594–1595)

Odescalchi Balbi Collection

Η συλλογή Odescalchi Balbi στεγάζεται στο ομώνυμο παλάτι που βρίσκεται στο κέντρο της Ρώμης δίπλα στη Piazza Venezia. Ο σημερινός σχεδιασμός του κτηρίου οφείλεται στον Bernini. Στα 1693, το παλάτι μισθώθηκε στον Καρδινάλιο Livio Odescalchi, ανιψιό του Πάπα Ιννοκέντιου ΧΙ, ο οποίος συγκέντρωσε μια εντυπωσιακή συλλογή από πίνακες και άλλα έργα τέχνης στη νέα του κατοικία. Το παλάτι εξακολουθεί να ανήκει στην οικογένεια των Odescalchi. Συνήθως μπορεί κανείς να δει μόνο ένα μικρό τμήμα της αυλής, μέσω της βόρειας θύρας, καθώς η οικογένεια αρνείται να ανοίξει το παλάτι στο κοινό σε τακτική βάση.

Ο πίνακας "Η μεταστροφή του Αγίου Παύλου" είναι ένας από τους δυο τουλάχιστον γνωστούς στις μέρες μας πίνακες με το ίδιο θέμα. Ο πρώτος βρίσκετε στο παρεκκλήσιο Cerasi της εκκλησίας Santa Maria del Popolo. Ο συγκεκριμένος πίνακας, μαζί με την Σταύρωση του Αγίου Πέτρου, ανατέθηκαν από τον Αρχιεπίσκοπο (αργότερα Καρδινάλιο) Tiberio Cerasi, Γενικό Ταμία του Πάπα Κλήμη VIII, στον Καραβάτζιο το Σεπτέμβριο του 1600. Σύμφωνα με το βιογράφο Giovanni Baglione, οι δύο πίνακες απορρίφθηκαν από τον Cerasi και αντικαταστάθηκαν από δεύτερες εκδόσεις οι οποίες είναι και αυτές που κοσμούν το παρεκκλήσι σήμερα. 

Η Μεταστροφή του αγίου Παύλου (1601)


Ιδιωτική Συλλογή

Ο πίνακας του Καραβάτζιο "Μαρία η Μαγδαληνή σε έκσταση" (ή με διάφορες παραλλαγές ως προς το όνομα) υπάρχει σε τουλάχιστον δεκαοκτώ αντίτυπα, από τα οποία αυτή η έκδοση, η οποία βρίσκετε σε μια ιδιωτική συλλογή στη Ρώμη, πιθανολογείτε πως είναι το πρωτότυπο. Το έργο φιλοτεχνήθηκε σε λίγους μήνες το 1606. Στις 29 Μαΐου του 1606, κατά τη διάρκεια λογομαχίας με έναν νεαρό ονόματι Ρανούτσιο Τομασσόνι, ο Καραβάτζο τον σκότωσε – το πιθανότερο άθελά του – με μαχαίρι. Ο ίδιος τραυματίστηκε αλλά κατάφερε να διαφύγει, ενώ οι φίλοι του που ήταν παρόντες στο επεισόδιο φυλακίστηκαν. Για την πράξη του καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο και εξορία, γεγονός που έδινε το δικαίωμα σε κάθε μέλος της αστυνομίας του Βατικανού να τον εκτελέσει επιτόπου. Ο Καραβάτζο εγκατέλειψε μεταμφιεσμένος τη Ρώμη και αναζήτησε μάταια καταφύγιο στους πρώην προστάτες του. Πρώτος σταθμός του ήταν τα κτήματα της ισχυρής οικογένειας Colona στην οποία αφιερώνει τον πίνακα.

Σύμφωνα με έναν δημοφιλή μύθο της εποχής του Caravaggio, μετά το θάνατο του Χριστού η πιστή του μαθήτρια Μαρία η Μαγδαληνή μετακόμισε στη νότια Γαλλία, όπου έζησε ως ερημίτης σε μια σπηλιά στο Sainte-Baume κοντά στην πόλη του Aix-en-Provence. Εκεί μεταφέρονταν από αγγέλους επτά φορές την ημέρα ενώπιον του Θεού, "όπου άκουσε, με τα σωματικά αυτιά της, τις ευχάριστες αρμονίες των ουράνιων χορωδιών." Παλαιότεροι καλλιτέχνες είχαν απεικονίσει την Μαρία να ανεβαίνει στους ουρανούς μέσα από πολύχρωμα σύννεφα και να συνοδεύεται από αγγέλους, ο Καραβάτζιο μετέτρεψε αυτή την υπερφυσική κατάσταση σε ολοκληρωτικά εσωτερική εμπειρία, με τη Μαγδαληνή μόνης της μπροστά από ένα ιδιαίτερα σκούρο φόντο, καθώς μια ακτίνα έντονου φωτός πέφτει από το κεφάλι της που είναι γερμένο και στα μάτια της τρέχουν δάκρυα. Αυτή η νατουραλιστική ερμηνεία του μύθου επέτρεψε επίσης στο ζωγράφο να δημιουργήσει έναν ασαφή παραλληλισμό μεταξύ μυστικής και ερωτικής αγάπης, μέσα από την ημι-ανακλινόμενη στάση της Μαρίας και το απογυμνωμένο της ώμο.

Η Μαγδαληνή σε έκσταση (1606)


Διαβάστε περισσότερα...