Α' Λυκείου: 1.1 Ο Άνθρωπος ζει με το Θεό

Α΄ Λυκείου. Θ.Ε. 1 Ορθόδοξη πίστη και διδασκαλία

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, Η Θεραπεία του Τυφλού (περίπου 1565). Δρέσδη, Πινακοθήκη.

 

Ας δούμε προσεκτικά τον πίνακα κι ας προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στις εξής ερωτήσεις:

– Τι βλέπετε;

– Τι νομίζετε ότι συμβαίνει;

– Τι αναρωτιέστε;

- Μπορείτε να διακρίνετε κάποιες ομάδες ανθρώπων μέσα σε αυτόν;

Η θεραπεία του εκ γενετής τυφλού:

Ποτέ δεν είχε δει τον κόσμο ο εκ γενετής τυφλός. Μόνον τον άκουγε, τον μύριζε και άγγιζε κάτι απ' αυτόν. Επιπλέον ζούσε το βαρύ εσωτερικό του μαρτύριο: γεννήθηκε τυφλός τάχα για τις αμαρτίες των γονιών του ή γι' αυτές που θα διέπραττε ο ίδιος κάποτε! Αυτόν τον αξιοσυμπάθητο άνθρωπο θεράπευσε ο Ιησούς. Και τότε όρμησαν μέσα του φως και μορφές και η πλάση όλη. Το συγκλονιστικότερο ήρθε μετά. Είδε και κατάλαβε όσα για καιρό με μάτια ορθάνοιχτα δεν ήθελαν να δουν οι άλλοι: τη νέα ζωή που φανέρωνε ο Ιησούς. Λεπτομέρειες στο ευαγγελικό κείμενο.

Ιω 9,

1 Καθώς πήγαινε στο

ν δρόμο του ο Ιησούς, είδε έναν άνθρωπο που είχε γεννηθεί τυφλός.
2 Τον ρώτησαν οι μαθητές του: ".Διδάσκαλε, ποιος αμάρτησε και γεννήθηκε αυτός τυφλός1, ο ίδιος ή οι γονείς του;"
3 Ο Ιησούς απάντησε: "Ούτε αυτός αμάρτησε ούτε οι γονείς του..."
6 Όταν τα είπε αυτά ο Ιησούς, έφτυσε κάτω, έφτιαξε πηλό2 από το σάλιο, άλειψε με τον πηλό τα μάτια του ανθρώπου,΄
7 και του είπε: "Πήγαινε να νιφτείς στη δεξαμενή του Σιλωάμ3 "... Ξεκίνησε λοιπόν ο άνθρωπος , πήγε και νίφτηκε και, όταν γύρισε πίσω, έβλεπε. 
8 Τότε οι γείτονες και όσοι τον είχαν δει προηγουμένως ότι ήταν τυφλός, έλεγαν: "Αυτός δεν είναι ο άνθρωπος που καθόταν εδώ και ζητιάνευε;"
9 Μερικοί έλεγαν: "Αυτός είναι", ενώ άλλοι έλεγαν: "Όχι, είναι κάποιος που του μοιάζει". Ο ίδιος όμως έλεγε: "Εγώ είμαι".
10 Τότε τον ρωτούσα

ν: "Πώς λοιπόν άνοιξαν τα μάτια σου;"
11 Εκείνος απάντησε: "Ένας άνθρωπος που τον λένε Ιησού έκανε πηλό, μου άλειψε τα μάτια και μου είπε: Πήγαινε στη δεξαμενή του Σιλωάμ και νίψου' πήγα εκεί, νίφτηκα και βρήκα το φως μου".
12 Τον ρώτησαν: "Πού είναι ο άνθρωπος εκείνος;". "Δεν ξέρω", τους απάντησε.
13 Τον έφεραν τότε στους Φαρισαίους...
14 Η μέρα που έφτιαξε ο Ιησούς τον πηλό και του άνοιξε τα μάτια ήταν Σάββατο.
15 Άρχισαν και οι Φαρισαίοι να τον ρωτούν πάλι πώς απέκτησε το φως του. Αυτός τους απάντησε: "Έβαλε πάνω στα μάτια μου πηλό, νίφτηκα και βλέπω".
16 Μερικοί από τους Φαρισαίους έλεγαν: "Αυτός ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι σταλμένος από τον Θεό, γιατί δεν τηρεί την αργία του Σαββάτου". Άλλοι όμως έλεγαν: "Πώς μπορεί ένας αμαρτωλός άνθρωπος να κάνει τέτοια σημεία;" Και υπήρχε διχογνωμία ανάμεσά τους.
17 Ρωτούν πάλι τον τυφλό: "Εσύ τι λες γι' αυτόν; Πώς εξηγείς ότι σου άνοιξε τα μάτια;" Κι εκείνος τους απάντησε: "Είναι προφήτης".
18 0ι Ιουδαίοι όμως δεν πίστεψαν πως αυτός ήταν τυφλός και απέκτησε το φως του, ώσπου κάλεσαν τους γονείς του
19 και τους ρώτησαν: "Αυτός είναι ο γιος σας που λέτε ότι γεννήθηκε τυφλός; Πώς λοιπόν τώρα βλέπει;"20 0ι γονείς του τότε αποκρίθηκαν: "Ξέρουμε πως αυτός είναι ο γιος μας και πως γεννήθηκε τυφλός
21 πώς όμως τώρα βλέπει, δεν ξέρουμε, ή ποιος του άνοιξε τα μάτια, εμείς δεν ξέρουμε ρωτήστε τον ίδιο, ενήλικος είναι, αυτός μπορεί να μιλήσει για τον εαυτό του".
22 Αυτά είπαν οι γονείς του από φόβο προς τους Ιουδαίους. Γιατί οι Ιουδαίοι άρχοντες είχαν κιόλας συμφωνήσει να διώχνεται από τη συναγωγή όποιος παραδεχτεί πως ο Ιησούς είναι ο Μεσσίας...
24 Κάλεσαν για δεύτερη φορά τον άνθρωπο που ήταν πριν τυφλός και του είπαν: "Πες την αλήθεια μπροστά στον Θεό εμείς ξέρουμε ότι ο άνθρωπος αυτός είναι αμαρτωλός".
25 Εκείνος τότε τους απάντησε: "Αν είναι αμαρτωλός δεν ξέρω ένα ξέρω, πως, ενώ ήμουν τυφλός , τώρα βλέπω".
26 Τον ρώτησαν τότε: "Τι σου έκανε; Πώς σου άνοιξε τα μάτια;"
27 "Σας το είπα κιόλας", τους αποκρίθηκε, "αλλά δεν πειστήκατε γιατί θέλετε να το ακούσετε πάλι; Μήπως θέλετε κι εσείς να γίνετε μαθητές του;"
28 Τον περιγέλασαν τότε και του είπαν: "Εσύ είσαι μαθητής εκείνου εμείς είμαστε μαθητές του Μωυσή
29 εμείς ξέρουμε πως ο Θεός μίλησε στον Μωυσή, ενώ γι' αυτόν δεν ξέρουμε την προέλευσή του".
30 Τότε απάντησε ο άνθρωπος και τους είπε: "Εδώ είναι το παράξενο, πως εσείς δεν ξέρετε από πού είναι ο άνθρωπος, και όμως αυτός μου άνοιξε τα μάτια.
31 Ξέρουμε πως ο Θεός τους αμαρτωλούς δεν τους ακούει, αλλά αν κάποιος τον σέβεται και κάνει το θέλημά του, αυτόν τον ακούει.
32 Από τότε που έγινε ο κόσμ

ος δεν ακούστηκε να ανοίξει κάποιος τα μάτια ενός γεννημένου τυφλού.
33 Αν αυτός δεν ήταν από τον Θεό, δεν θα μπορούσε να
34 κάνει τίποτα". "Εσύ είσαι βουτηγμένος στην αμαρτία από τότε που γεννήθηκες", του αποκρίθηκαν, "και κάνεις εσύ τον δάσκαλο σ' εμάς;" Και τον έβγαλαν έξω.
35 Ο Ιησούς έμαθε ότι τον έδιωξαν και, όταν τον βρήκε, του είπε: "Εσύ πιστεύεις στον Υιό του Θεού;"
36 Εκείνος αποκρίθηκε: "Και ποιος είναι αυτός, κύριε, για να πιστέψω σ' αυτόν;"
37 "Μα τον έχεις κιόλας δει", του είπε ο Ιησούς "αυτός που μιλάει τώρα μαζί σου,

38 αυτός είναι". Κι εκείνος είπε: "Πιστεύω, Κύριε", και τον προσκύνησε.

Η αλληλεπίδραση μεταξύ χριστιανικής πίστης και θρησκευτικού βιώματος.

Ας διαβάσουμε τα αποσπάσμ

ατα από τα παρακάτω κείμενα για την έννοια του βιώματος στον Χριστιανισμό.

Στη συνέχεια ας σκεφτούμε πρώτα μόνοι μας και κατόπιν ας συζητήσουμε κι ας μοιραστούμε τη σκέψη μας με τον/την διπλανό/ή μας για τις επιδράσεις του θρησκευτικού βιώματος. Με αφετηρία το υλικό που θα συγκεντρώσουμε θα οργανώσουμε έναν «εννοιολογικό χάρτη» στον πίνακα της τάξης κατηγοριοποιώντας τα αποτελέσματα και παρουσιάζοντάς τα στην τάξη.

H Παναγία η Θεοσκέπαστη κάτω από το βράχο του Σκάρου στην Σαντορίνη

Η Θεοσκέπαστη

[...] Άξαφνα ψίθυρος σιγονότατος, ψαλμωδία κατανυκτική, φωνή ικέτις, μπερδεύοντας με τη φωνή της ερημίας και της θαλάσσης, έφτασε στ' αυτιά μας. Xείλη γυναικεία έψελναν ύμνους χριστιανικούς. Kάτω απ' τα ερείπια του κάστρου των Φράγκων, η ταπεινή μελωδία της Oρθοδοξίας, βεβαίωση της συνέχειας, τι συγκίνηση που ήταν! Σαν να μας έσεισε αγέρας βίαιος. Kάμαμε ακόμα λίγα βήματα. Kαι τότε πρόβαλε μπρος στα μάτια μας, όραμα θαμπωτικό, αλησμόνητο για πάντα, άσπρο, πάλλευκο: η «Θεοσκέπαστη». Πάνω απ' τα κρεμαστά νερά, στον άγριο βράχο, πάνω απ' το ηφαίστειο.

Oι ύμνοι τώρα έρχονται πιο καθαροί. Προχωρήσαμε, μπήκαμε στη Θεοσκέπαστη. Κατακάθαρο, γυμνό, κατάγυμνο ήταν το ξωκλήσι, καθώς όλα τα ξωκλήσια των Ελλήνων. Mονάχα ένα ξυλόγλυπτο, παλιό, παμπάλαιο τέμπλο. Kαι μπρος στο Ιερό, κάτω απ' το φαγωμένο τέμπλο, γονατισμένες πάνω στις πλάκες, με σκυφτό κεφάλι, αποτραβηγμένες στη δέησή τους, μονάχες με τον εαυτό τους και με το Θεό, ξυπόλητες, οι μαυροφορεμένες γυναίκες, που είχαμε δει από μακριά, έψελναν […].

Mας συνεπήρε κ' εμάς το μυστήριο, η κατάνυξη, γινήκαμε σε λίγο μαζί τους ένα, προσευχηθήκαμε κ' εμείς για ό,τι αγαπούμε και για τους ανθρώπους.

Σαν τέλειωσε η παράκληση κ' οι γυναίκες σηκωθήκαν απ' τις πλάκες, ωχρές, γαλήνη ήταν στο πρόσωπό τους πολλή. Mας τριγυρίσανε, είπαν τα δικά τους, είπαμε τα δικά μας. H μια είχε παιδί σκοτωμένο στον πόλεμο, η άλλη έχει γιο στο στρατό, η άλλη έχει γιο που ταξιδεύει στη θάλασσα. Kάθε χρονιά έχουνε τάμα να πάρουν βόλτα όλο το νησί, με τα πόδια, ν' ανάψουν τα καντήλια στα ξωκλήσια. Έτσι ξεκινήσανε και φέτος. Mε τα χαράματα πέσαν στο δρόμο απ' τον Πύργο, ξυπόλητες, κ' η σκόνη σκέπαζε τα σκληρά, τυραγνισμένα πόδια τους. Tώρα, ύστερα απ' τη χάρη της, μετά τη Θεοσκέπαστη, θ' ανηφορίζαν για τ' άλλα τα ξωκκλήσια, κατά τα δυτικά.

Bγάλανε απ' το μπογαλάκι τους το γιόμα τους, ψωμί σταρένιο, τις μικροσκοπικές ντομάτες της Σαντορίνης, ψαράκια της τράτας τηγανητά. «Ήντλησαν» νερό απ' τη μικρή στέρνα, νερό βρόχινο, μας φιλέψαν νερό και ψωμί. Δε θέλαμε να τους το στερήσουμε που το είχαν λιγοστό – το ψωμί και το νερό. Mα επιμένανε να το πάρουμε κοιτάζοντάς μας παρακαλεστικά μες στα μάτια, σαν να το γυρεύαν για χάρη.

«Tώρα μας ένωσε η Θεοσκέπαστη», είπαν [...].

Βενέζης, Η., «Η Θεοσκέπαστη» (απόσπασμα από το «Αφιέρωμα στη Σαντορίνη»). Νέα Εστία, τεύχ. 698 (1η Αυγούστου 1956), σελ. 1031.

Η τεχνολογία του τηλεφωνικού θαλάμου,παρωχημένη

και αχρηστευμένη πια από την κινητή τηλεφωνία,
υπηρετεί τώρα τη λατρεία του αιωνίου.
Τηλεφωνικός θάλαμος προσκυνητάρι,
μια ενδιαφέρουσα έκφραση θρησκευτικού βιώματος.
Φωτογραφία: Θ. Παντούλας.

Το θρησκευτικό βίωμα στην Ορθόδοξη Εκκλησία.

Δουλεύοντας σε ομάδες ας προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε εμπειρίες, βιώματα ή και δράσεις μιας σπουδαίας θρησκευτικής προσωπικότητας από την Ορθόδοξη Εκκλησία αξιοποιώντας και τα παρακάτω κείμενα. Κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα: Ποιο/τι; Ποιος; Πού; Πότε; Πώς; Γιατί;

Ο Όσιος Πορφύριος γεννήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 1906 στο χωριό Άγιος Ιωάννης του σημερινού Δήμου Ταμιναίων της Εύβοιας. Το κοσμικό όνομά του ήταν Ευάγγελος Μπαϊρακτάρης και από πολύ νωρίς έδειξε έφεση προς το μοναχισμό. Έτσι, σε ηλικία 13 χρόνων και έχοντας τελειώσει μόνο την Β' Δημοτικού, μετέβη στη σκήτη της Αγίας Τριάδος, τα γνωστά "Καυσοκαλύβια" του Αγίου Όρους, όπου έζησε τα επόμενα 6 περίπου χρόνια, ως υποτακτικός σε δύο γέροντες μοναχούς, λαμβάνοντας το όνομα Νικήτας. Κατόπιν, λόγω σοβαρής ασθένειας, αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Εύβοια, όπου και εγκαταστάθηκε στην Ιερά Μονή Αγίου Χαραλάμπους Λευκών Ευβοίας, στο Αυλωνάρι της Εύβοιας.

Σε ηλικία 20 ετών συναντήθηκε με τον Αρχιεπίσκοπο του Σινά Πορφύριο, ο οποίος αναγνωρίζοντας σε αυτόν πνευματικά χαρίσματα, τον χειροτόνησε πρεσβύτερο, δίνοντάς του και το όνομα με το οποίο έμελλε να γίνει γνωστός. 

Το 1940, σε ηλικία 34 ετών, μετέβη στην Αθήνα, όπου στις 12 Οκτωβρίου διορίστηκε ως Εφημέριος στην εκκλησία του Αγίου Γερασίμου, στην Πολυκλινική Αθηνών στην Ομόνοια.

Στις 16 Μαρτίου 1970, έχοντας συμπληρώσει 35ετία, έλαβε μικρή σύνταξη από το Ταμείο Ασφαλίσεως Κληρικών Ελλάδος και αποχώρησε από τη θέση του εφημερίου του Αγίου Γερασίμου, όπου όμως συνέχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες του ως το 1973. Τη χρονιά εκείνη έφυγε από την Αθήνα για να εγκατασταθεί αρχικά στον Άγιο Νικόλαο, στα Καλλίσια (σημερινή Καλλιθέα) της Πεντέλης και μετά από μερικά χρόνια στο Μήλεσι της Μαλακάσας, όπου και οικοδόμησε το Ιερό Ησυχαστήριο της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Απέκτησε σημαντική φήμη και πολλοί πιστοί τον επισκέπτονταν στον τόπο διαμονής του.

Το Νοέμβριο του 1991 μετέβη στο παλαιό κελί του, στα Καυσοκαλύβια του Αγίου Όρους, όπου και κοιμήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους,

Κατατάχθηκε στο Αγιολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας, από την Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στη συνεδρίασή της που διεξήχθη στις 27 Νοεμβρίου 2013.

Σύγχρονες εκφράσεις του θρησκευτικού βιώματος στον Χριστιανισμό και ο ρόλος τους στον κόσμο.

Με αφορμή το κείμενο του π. Λίβυου «Όταν του μοιάσουμε» και σε συνεργασία μεταξύ σας δημιουργήστε έναν «χάρτη» εννοιών με παραδείγματα από την καθημερινή ζωή, στα οποία φαίνεται ότι το βίωμα του Χριστού μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Κατόπιν παρουσιάστε τα ευρήματά σας στη ολομέλεια της τάξης.

Όταν του μοιάσουμε…

Τις προάλλες συναντήθηκα με ένα γέροντα που αγαπώ πολύ. «Είδες ποτέ τον Χριστό γέροντα», τον ρώτησα. «Ναι πάτερ μου», μονολόγησε, με συστολή. «Πώς είναι Γέροντα;». «Όπως στα Ευαγγέλια πάτερ μου, αγνός, αγαθός, απλός και προσιτός». «Και πότε συνέβη αυτό;», ήταν η αμέσως επόμενη γεμάτη θάμβος ερώτησή μου. «Όταν αγάπησα πολύ δίχως να περιμένω τίποτα, πάτερ μου», ψιθύρισε ο γέροντας με χαμηλωμένα τα μάτια του, που είχαν ήδη πλημμυρίσει ερωτικά δάκρυα για τον Χριστό του. «Άδειασα σαν άνθρωπος και γέμισα Χριστό. Τα έδωσα όλα και δεν πήρα τίποτα. Τότε έρχεται Εκείνος, όταν του μοιάσεις».

Αυτή η φράση, «Ο Χριστός έρχεται, όταν του μοιάσουμε», σκαρφάλωσε στα πιο δύσβατα μονοπάτια της καρδιάς μου και άνοιξε χώρο μέσα μου. Ναι, η αγάπη. Εκείνη που ξέρει να θυσιάζεται και να χάνει. Να τα δίνει όλα δίχως να κρατάει λογαριασμό. Εκείνη που πεθαίνει για να ζήσει ο άλλος. Που προδίδεται, σταυρώνεται κι όμως συγχωρεί. Που ξέρει να λέει και να εννοεί, πάρε τον παράδεισό μου και δος μου την «κόλασή» σου…

Π. Λίβυος (Χαράλαμπος Παπαδόπουλος), «Όταν του μοιάσουμε…», plibyos, 2016 (Ανακτήθηκε 24/12/16).