Η Ανατολή συναντά τη Δύση - 50 χρόνια μετά

Σύμφωνα με το επίσημο πρόγραμμα που έχει ανακοινωθεί την Κυριακή 25 Μαίου 2014 θα συναντηθούν στα Ιεροσόλυμα ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος και ο Πάπας Φραγκίσκος, ύστερα από πρόταση του πρώτου. Η συνάντηση αυτή γίνετε σε ανάμνηση της πρώτης συνάντησης που είχαν πριν ακριβώς 50 χρόνια ο Πατριάρχης Αθηναγόρας και ο Πάπας Παύλος ο Στ΄. Η σημασία της συνάντησης αυτής υπήρξε εξαιρετική καθώς με αυτή ουσιαστικά αίρονται τα αναθέματα που είχαν επιβληθεί από το μεγάλο Σχίσμα (1054μ.Χ.), οπότε και κάθε σχέση μεταξύ Ανατολικής με τη Δυτική Εκκλησία διεκόπει οριστικά.

Με αφορμή την συνάντηση αυτή και ξεφυλλίζοντας το αρχείο μου, παραθέτω κάποια ιστορικά γεγονότα που αφορούν στην πρώτη συνάντηση των δυο εκκλησιαστικών ηγετών αλλά και στο τί προηγήθηκε της συνάντησης και προετοίμασε το έδαφος της.

Η προετοιμασία

Προς τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία στράφηκε το Οικουμενικό Πατριαρχείο όταν Πατριάρχης ήταν ο Αθηναγόρας (από 1 Νοεμβρίου 1948 -έως 7 Ιουλίου 1972) μετά το θάνατο του Πάπα Πίου του ΙΒ΄ και εφ' εξής, ιδιαίτερα από την άνοδο στον Παπικό Θρόνο του Ιωάννη του ΚΓ΄. Με την ευκαιρία μάλιστα της εκλογής του, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας, έστειλε μήνυμα στο νέο Πάπα, εκφράζοντας τη χαρά αλλά και την ελπίδα του για μια συνεργασία μαζί του, στην επιστολή αυτή μάλιστα χρησιμοποίησε πολύ επιτυχημένα το χωρίο του ευαγγελιστή Ιωάννη που αναφέρετε στον Ιωάννη το Βαπτιστή "Ἐγένετο ἄνθρωπος, ἀπεσταλμένος παρὰ Θεοῦ, ὄνομα αὐτῷ Ἰωάννης".

Χαιρετίζοντας με αυτό τον τρόπο την εκλογή του Ιωάννη του ΚΓ΄ και θεωρώντας τον ως " άνθρωπο Θεού" του διεμήνυσε ότι δεν θα είχε καμία δυσκολία να συναντηθεί μαζί του "εν μέση οδώ", όπως επανειλημμένα είπε, σε ουδέτερο έδαφος μεταξύ Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως. Στη φάση αυτή ο Ιωάννης δίσταζε να προβεί σε μια τόσο τολμηρή ενέργεια, η δε Παπική Κούρια ήταν ακόμη αρκετά ισχυρή για να επιτρέψει μια τέτοια παρακινδυνευμένη για τον Ρωμαϊο-καθολικισμό συνάντηση.

Τον Ιανουάριο του 1959, ο Πάπας Ιωάννης ο ΚΓ΄ εξήγγειλε αιφνιδίως τη σύγκληση της Β΄ Βατικανής Συνόδου (11 Οκτωβρίου 1962–8 Δεκεβρίου 1965), την οποία μάλιστα χαρακτήρισε σας Σύνοδο Ενότητας, εφόσον, όπως έλεγε, δεν επρόκειτο να εκδώσει αναθεματισμούς, όπως κάναν οι προηγούμενες Σύνοδοι της Λατινικής Δύσης.

Βατικανό, Β΄ Βατικάνειος Σύνοδος

Το ίδιο έτος ο Πατριάρχης Αθηναγόρας εξήγγειλε και αναλάμβανε την υπεύθυνη πρωτοβουλία να συγκαλέσει την Α΄ Πανορθόδοξη Διάσκεψη στη Ρόδο με σκοπό το καθορισμό του καταλόγου των θεμάτων της μέλλουσας Προσυνόδου ή Πανορθοδόξου Μεγάλης Συνόδου, αλλά και με την τολμηρή απόφαση να κληθούν σ αυτήν και όλες οι υπόλοιπες "Εκκλησίες" και Ομολογίες της Ανατολής και Δύσης, για να αποστείλουν Αντιπροσώπους-Παρατηρητές, με σκοπό να αρχίσουν εκεί επαφές και συνομιλίες αλληλογνωριμίας και προβληματισμού.

Το 1962 συνήλθε τελικά η Βατικανή Σύνοδος και κλήθηκαν σ αυτή Ορθόδοξοι Παρατηρητές, οποίοι σε πρώτη φάση δεν παρευρέθηκαν. Το 1963 όμως η Ρωσική Εκκλησία έστειλε πρώτη τους Παρατηρητές της γεγονός που οδήγησε όλες τις υπόλοιπες Ορθόδοξες Εκκλησίες να στείλουν και αυτές τους Παρατηρητές τους.

Στις 23 Σεπτεμβρίου 1962, ο Πάπας Ιωάννης ΚΓ΄ διαγνώστηκε ότι πάσχει από καρκίνο του στομάχου, γεγονός που οδήγησε στο θάνατό του στις 3 Ιουνίου του 1963. Τον διαδέχθηκε στο θρόνο ο Πάπας Παύλος το Στ΄.

Η ιστορική συνάντηση

Στις 20 Σεπτεμβρίου του 1963 ο Πάπας στέλνει αδελφικό μήνυμα στο οποίο απαντά ο Πατριάρχης Αθηναγόρας προτείνοντας συνάντηση στους Αγίους Τόπους, τους οποίους επρόκειτο να επισκευθει ο Πάπας. Η πρόταση αυτή έγινε δεκτή.

Μωσαϊκό εμπνευσμένο από τη συνάντηση Αθηναγόρα με τον Παύλο Στ΄

Το 1964 (5-6 Ιανουαρίου) πραγματοποιήθηκε η ιστορική συνάντηση του Πατριάρχου Αθηναγόρα και του Πάπα Παύλου Στ΄ στα Ιεροσόλυμα. 

Η συνάντηση αυτή αποτέλεσε για όλο τον κόσμο γεγονός ιστορικής σημασίας. Η Ιερουσαλήμ, ο τόπος της επίγειας δράσης του Χριστού, έμελλε να αποτελέσει την απαρχή για μια πορεία επαναπροσέγγισης.

Η ιστορική πρώτη συνάντηση των Θρησκευτικών Αρχηγών πραγματοποιήθηκε στις 9:00 μμ της 5ης Ιανουαρίου στο μέγαρο της Παπικής Αντιπροσωπείας που βρίσκεται στο Όρος των Ελαιών. Τον Πατριάρχη μεταξύ άλλων συνόδευε και ο Αμερικής Ιάκωβος, του οποίου η συμβολή στο θέμα αυτό ήταν καθοριστική.

Στην προσφώνησή του ο Πατριάρχης μεταξύ άλλων ανέφερε: " Ἡ Χριστιανική ἀνθρωπότης ἀπό αἰώνων ζῆ τήν νύκτα τῆς διαιρέσεως. Οἱ ὀφθαλοί αὐτῆς ἐβαρύνθησαν ἀτενίζοντες πρός τό σκότος. Εἴη ἡ συνάντησις ἡμῶν αὕτη τό λυκαυγές φωτεινῆς καί ἁγίας ἡμέρας, ἐν ἧ, αἱ ἐπερχόμεναι Χριστιανικαί γενεαί, ἀπό τοῦ αὐτοῦ Ποτηρίου κοινωνοῦσαι τοῦ τιμίου σώματος καί αἵματος τοῦ Κυρίου ἐν ἀγάπη καί εἰρήνη καί ἑνότητι, αἰνέσουσι καί δοξάσουσι τόν ἕνα Χριστόν καί Σωτήρα Πάντων."

Η Αυτού Αγιώτης ο Πάπας ανταπάντησε με καταφανεί συγκίνηση στην γαλλική γλώσσα λόγους ευχαριστίας.

Στις 9.50 π.μ. της 6 Ιανουαρίου, εορτή των Θεοφανείων, ο Παύλος Στ΄ ανταπέδωσε την επίσκεψη του στο κατάλυμα του Πατριάρχη. Αντήλλαξαν και πάλι σαν παλαιοί γνώριμοι ένθερμα τον εν Χριστὠ ασπασμό και συνομίλησαν και πάλι μόνοι. Αναλογίστηκαν τις δυσκολίες για την άρση των παρεξηγήσεων και συμφώνησαν να βρεθεί η «συγκλίνουσα οδός» που θα αποκαταστήσει προοδευτικά την ενότητα Ρωμαιοκαθολικών και Ορθοδόξων. Μετά ο Πάπας εξήρε την απαρχή μίας ευλογημένης συμπορείας και συνεχίστηκε η ανάγνωση της «αρχιερατικής προσευχής» που κατέληξε στην από κοινού απαγγελία ελληνικά και λατινικά του «Πάτερ ημών». Ο Πάπας ερωτά ευγενικά τον Πατριάρχη: «Αγιώτατε, θα θέλατε να ευλογήσουμε μαζί την Οικουμένη;» Ο Πατριάρχης απήντησε:

"Ευχαρίστως"! Και ευλόγησαν τους παριστάμενους και τον κόσμο για πρώτη φορά μετά από αιώνες.

Ο πατριάρχης Αθηγαγόρας τότε πρόσφερε στον Πάπα πολύτιμο αρχιερατικό εγκόλπιο, διάσημο της αναγνωριζόμενης διαχρονικά αρχιερωσύνης του επισκόπου της Ρώμης γιατί παρά τα 1000 χρόνια του χωρισμού ουδέποτε καταστάθηκε έκπτωτος συνοδικά ο Ρώμης ως αιρετικός για να εκλεγεί στη καθέδρα του ορθόδοξος επίσκοπος! Τότε Παύλος Στ΄ έβγαλε τη «στόλα» του και ο Πατριάρχης του φόρεσε το εγκόλπιο, ενώ οι παριστάμενοι. με έκδηλη συγκίνηση αναφωνούσαν με χειροκροτήματα: το «Άξιος»! «Άξιος»!
Αποσπάσματα από την πρώτη εκείνη συνάντηση στα παρακάτω βίντεο:

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη συνάντηση στα Ιεροσόλυμα θα βρείτε:
http://www.apostolicpilgrimage.org/