Η ιδιαιτερότητα της φιλοσοφικής σκέψης

Τζιόρτζιο Ντε Κίρικο, Το αίνιγμα του χρησμού, 1910, Ιδιωτική συλλογή. Η μορφή που έχει στραμμένη την πλάτη της στον θεατή και βρίσκεται σε περισυλλογή -αποτελεί πιστή αντιγραφή από το έργο του Μπαίκλιν Οδυσσέας και Καλυψώ- αντιπροσωπεύει τον καλλιτέχνηφιλόσοφο, που στέκεται σκεπτικός μπροστά στα μυστήρια του κόσμου. Δεξιά, ο μάντης πίσω από το παραπέτασμα παραπέμπει στην αινιγματική, κρυφή όψη της ύπαρξης.

"Όταν το παιδί ρωτούσε: Γιατί εγώ να είμαι εγώ και όχι εσυ; Πότε άρχισε ο χρόνος και που τελειώνει ο χώρος; Μήπως η ζωή μας πάνω στη Γη δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα όνειρο; Μήπως αυτό που βλέπω, ακούω και μυρίζω είναι ένας φανταστικός κόσμος; Υπάρχει πράγματι το κακό, υπάρχουν άνθρωποι πραγματικά κακοί; Πως γίνεται εγώ, αυτός που είμαι τώρα, να μην υπήρχα πριν και μια μέρα να μην είμαι πια αυτός που είμαι τώρα;..."

(Βιμ Βέντερς, Τα φτερά του έρωτα)

Ξεκινάμε με μια διανοητική δυσφορία σαν του παιδιού που ρωτάει:

"Γιατί;” Το ερώτημα του παιδιού δεν είναι σαν εκείνο του ώριμου ανθρώπου· είναι μια έκφραση απορίας και όχι αίτημα για παροχή ακριβών πληροφοριών. Έτσι και οι φιλόσοφοι ρωτούν: “Γιατί;” και “Tι;”, χωρίς να ξέρουν τι ακριβώς είναι αυτό που ρωτούν. Εκφράζουν ένα αίσθημα διανοητικής δυσφορίας... Τα φιλοσοφικά προβλήματα έχουν τη μορφή: “Τα ΄χω χαμένα” 

(Λούντβιχ Bίτγκενσταϊν, Αφορισμοί και εξομολογήσεις)

Άρνολντ Μπαίκλιν, Οδυσσέας και Καλυψώ, 1882, Βασιλεία, Μουσείο Καλών Τεχνών

Πολλές φορές βιαζόμαστε να εγκαταλείψουμε την προσπάθειά μας και μάλιστα τη χαρακτηρίζουμε μάταιη ή και τελείως ανόητη. Αν όμως επιμείνουμε, θα διαπιστώσουμε ότι η ενασχόληση με αυτά τα ερωτήματα μας βοηθά να διερευνήσουμε τα όρια της ανθρώπινης σκέψης, δηλαδή να καταλάβουμε μέχρι πού μπορούν να φτάσουν τα λογικά και τα εννοιολογικά μας εργαλεία. Γι’ αυτό και μπορούμε να αποκαλέσουμε τα ερωτήματα αυτού του είδους οριακά, θεμελιώδη ή έσχατα. Ακόμη και αν δε βρούμε τις απαντήσεις, που μπορεί να ξεπερνούν τις γνωστικές μας δυνατότητες, αξίζει να δοκιμάσουμε, ακριβώς επειδή τα ερωτήματα είναι οριακά.

 Δε θα ήταν λάθος να πούμε ότι η φιλοσοφία είναι σκέψη πάνω στην ίδια τη σκέψη και τις δυνατότητές της.

1. η ιδιαιτερότητα της φιλοσοφικής σκέψης from Giannis Psifas