Τετάρτη 8 Μαρτίου 2023

Ο Caravaggio εικονογραφεί την πανδημία


Βαδίζοντας κάποιος στο κέντρο της Νάπολης συναντά τον ναό Pio Monte della Misericordia. Η εκκλησία-μουσείο, δημιούργημα επτά φιλάνθρωπων ευγενών του 17ου αιώνα, είναι διάσημη για το έργο οι «Επτά πράξεις του ελέους» του Καραβάτζο που κοσμούν την αγία τράπεζα.

Ο πίνακας, που στα ιταλικά θα τον συναντήσουμε με την ονομασία Sette opere di Misericordia, είναι μια ελαιογραφία που κατασκεύασε ο διάσημος Ιταλός ζωγράφος γύρω στο1607. Ο πίνακας αναφέρεται σε μια παραδοσιακή πίστη της Ρωμαϊκαθολικής Εκκλησίας που αφορά στις επτά σωματικές πράξεις ελέους, οι οποίες αποτελούν ένα σύνολο από πράξεις φιλανθρωπίας που εξυπηρετούν τις υλικές ανάγκες των συνανθρώπων μας. Οι πράξεις αυτές είναι: ο ενταφιασμός των νεκρών, η επίσκεψη στους φυλακισμένους, η παροχή τροφής στους πεινασμένους, νερού στους διψασμένους, η στέγαση των αστέγων, η ένδυση των γυμνών και η στήριξη των αρρώστων.

Ο αρχικός σχεδιασμός ήταν να δημιουργηθούν επτά ανεξάρτητοι πίνακες, ένας για κάθε πράξη. Ωστόσο ο Καραβάτσιο έκανε μια ενιαία σύνθεση, που περιλαμβάνει και τις επτά πράξεις, η οποία κοσμεί την αγία τράπεζα του ναού, μέχρι και σήμερα. 

Με μια πιο προσεκτική ματιά στον πίνακα οι επτά πράξεις ελέους παρουσιάζονται ως ακολούθως:




Η ταφή των νεκρών
Στο πίσω μέρος δεξιά, ένας ιερέας κρατάει έναν πυρσό ενώ δυο άντρες μεταφέρουν έναν νεκρό, του οποίου μόνο οι πατούσες διακρίνονται έξω από το σάβανό του .

Η επίσκεψη στους φυλακισμένους, παροχή τροφής στους πεινασμένους
Στα δεξιά, μια γυναίκα επισκέπτεται έναν φυλακισμένο και τον ταϊζει δίνοντας του γάλα από το στήθος της. Η πράξη αποτελεί υπαινιγμό στην κλασική ιστορία της Ρωμαϊκής Φιλανθρωπίας  (Roman Charity).

Η στέγαση των αστέγων
Ένας προσκυνητής (ο τρίτος από τα αριστερά, έχει ένα κοχύλι στο καπέλο του) ζητά από έναν πανδοχέα (ο τέρμα αριστερά) καταφύγιο.

Η ένδυση των γυμνών
Ο Άγιος Μαρτίνος της Τουρ, (τέταρτος από τα αριστερά) σχίζει τον μανδύα του στα δυο και δίνει το μισό στο γυμνό ζητιάνο που κείται στο έδαφος, ανακαλόντας με τον τρόπο αυτό τη διάσημη πράξη του αγίου. 

Η επίσκεψη στους αρρώστους
Ο άγιος Μαρτίνος χαιρετά και παρηγορεί τον ζητιάνο που είναι επίσης ανάπηρος.

Η παροχή νερού στους διψασμένους
Ένας σωματώδης άντρας, ο Σαμψών, (δεύτερος από αριστερά) πίνει νερό από το σαγόνι ενός γαϊδουριού (αναφορά στη ζωή του Σαμψών).

Ένα από τα πιο τρομερά αποτελέσματα της πρώτης πανδημίας στην Ευρώπη (1347), που έμεινε στην ιστορία με την ονομασία ως "Μαύρος Θάνατος", ήταν ότι οι νεκροί δεν μπορούσαν να θαφτούν με αξιοπρέπεια. Αυτή ήταν μια βασική «πράξη ελέους» μιας χριστιανικής κοινότητας, όπως δείχνει ο Καραβάτζιο σ ‘αυτό το σκοτεινό όραμα ανθρώπων που κάνουν καλές πράξεις στα κακόφημα στενά της Νάπολης.   

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου