Α΄ Λυκείου: 1.2. Αυτογνωσία

Rene Magritte, Το διπλό μυστικό 1927

Α΄ Λυκείου. Θ.Ε. 1 Άνθρωπος / Πρόσωπο

1.2 Αυτογνωσία

Επιλέγεται η βιωματική μέθοδος, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο ΠΣ.

Βιώνοντας:

Δρόμοι που οδηγούν στην αυτογνωσία και σύνδεσή της με τη γνώση του άλλου.

Ομαδοσυνεργασία. Σε ένα χαρτί ο καθένας/η καθεμία γράφει το όνομά του/της και πέντε προτερήματά του/της. Μετά το δίνει στον διπλανό του/στη διπλανή της, στον επόμενο/στην επόμενη κ.ο.κ., μέχρι να συμπληρωθούν, επιπλέον, πέντε ακόμη προτερήματα αυτού του παιδιού. Έτσι γράφουν όλοι κάτι καλό για τον εαυτό τους και για τα μέλη της ομάδας τους και οικοδομούν αυτογνωσία και αυτοπεποίθηση.

Νοηματοδοτώντας:

Δρόμοι αυτογνωσίας και θεογνωσίας (π.χ. λογική, αισθήσεις, βιώματα).

«Καθοδηγούμενος διάλογος» με αφορμή ένα βίντεο: Προβάλλεται ένα απόσπασμα από ταινία ή ντοκιμαντέρ (π.χ. «Πρωταγωνιστές: Τι χρώμα έχει το σκοτάδι;»). Ακολουθεί συζήτηση: Πώς αλλάζει κανείς μετά από μεγάλες τομές στη ζωή του; Τι μπορεί να συνειδητοποιήσει για τον εαυτό του, τους άλλους και τον Θεό;

Αναλύοντας:

Η συμβολή της θρησκείας στην αυτογνωσία και στη γνώση του κόσμου.

«Ανακριτική καρέκλα»: Απόστολος Παύλος (μετά τη συνάντηση του με τον Χριστό, στον δρόμο για τη Δαμασκό). Με βάση τη διήγηση (Πραξ 9, 1-19) στην οποία τονίζονται οι στίχοι 1-9, αποσπάσματα κειμένων σχετικά με τη μεταστροφή του Παύλου (π.χ. Γοντικάκης, 2002) και έργα τέχνης (π.χ. Caravaggio) οι μαθητές/μαθήτριες ετοιμάζουν ερωτήσεις για τον Παύλο σχετικά με τη μεταστροφή του, τη συνάντηση με τον Χριστό, τη γνώση του Θεού, τη σχέση με τον Θεό. Ο/Η εκπαιδευτικός με την τεχνική «Δάσκαλος σε ρόλο» απαντά στις ερωτήσεις προσφέροντας τη νέα γνώση. Εναλλακτικά, μία ομάδα αναλαμβάνει τον ρόλο του Απ.Παύλου ή ζητείται από τους μαθητές τις μαθήτριες να αναλάβουν τον ρόλο, εφόσον θα έχουν διαβάσει το κείμενο.

1. Πραξ 9,1-19: Η μεταστροφή του Σαύλου

Στο μεταξύ ο Σαύλος συνέχιζε να έχει απειλητικές και φονικές διαθέσεις για τους μαθητές του Κυρίου· πήγε μάλιστα στον αρχιερέα και του ζήτησε συστατικές επιστολές για τις συναγωγές στη Δαμασκό. Ήθελε να φέρει δεμένους στην Ιερουσαλήμ όποιους θα ’βρισκε εκεί να ακολουθούν την οδό του Κυρίου, άντρες και γυναίκες. Καθώς πήγαινε και πλησίαζε στην Δαμασκό, ξαφνικά τον φώτισε μια αστραπή από τον ουρανό. Αυτός έπεσε στη γη κι άκουσε μια φωνή να του λέει: «Σαούλ, Σαούλ, γιατί με καταδιώκεις;». «Ποιος είσαι, Κύριε;» ρώτησε. Κι ο Κύριος του απάντησε: «Εγώ είμαι ο Ιησούς, που εσύ τον καταδιώκεις. Σήκω όμως και μπες στην πόλη· εκεί θα σου πούνε τι πρέπει να κάνεις». Οι άντρες που συνόδευαν το Σαύλο έμειναν μ’ ανοιχτό το στόμα, γιατί άκουγαν τη φωνή, δεν έβλεπαν όμως κανένα. Αυτός σηκώθηκε πάνω κι ενώ τα μάτια του ήταν ανοιχτά, δεν έβλεπε τίποτε. Οι συνοδοί του τότε τον έπιασαν από το χέρι και τον οδήγησαν στη Δαμασκό. Τρεις μέρες ήταν τυφλός. Στο διάστημα αυτό ούτε έφαγε ούτε ήπιε.

Εκεί στη Δαμασκό ζούσε ένας μαθητής που τον έλεγαν Ανανία. Σ’ αυτόν φανερώθηκε σε όραμα ο Κύριος και του είπε: «Ανανία!» Εκείνος απάντησε: «Ορίστε, Κύριε!». «Σήκω», του λέει ο Κύριος, «και πήγαινε στην οδό που λέγεται Ευθεία. Εκεί, στο σπίτι του Ιούδα, ζήτησε κάποιον από την Ταρσό που λέγεται Σαύλος. Αυτή τη στιγμή προσεύχεται, και είδε σε όραμα κάποιον που λέγεται Ανανίας να μπαίνει και ν’ ακουμπάει πάνω του το χέρι του για να ξαναβρεί το φως του». Ο Ανανίας απάντησε: «Κύριε, έχω ακούσει από πολλούς πόσα δεινά έχει προκαλέσει αυτός ο άνθρωπος στους πιστούς σου στην Ιερουσαλήμ. Κι εδώ που ήρθε, έχει εξουσιοδότηση από τους αρχιερείς να συλλάβει όλους όσοι ομολογούν το όνομά σου». «Πήγαινε», του λέει ο Κύριος, «γιατί αυτόν εγώ τον διάλεξα για να τον χρησιμοποιήσω ως όργανο που θα με κάνει γνωστό στα έθνη και στους άρχοντές τους, και στον ισραηλιτικό λαό. Κι εγώ θα του δείξω πόσα θα πρέπει να πάθει για χάρη του ονόματός μου».

Τότε ο Ανανίας έφυγε και πήγε σ’ εκείνο το σπίτι. Ακούμπησε τα χέρια του πάνω στο Σαούλ και του είπε: «Σαούλ, αδερφέ, ο Κύριος, ο Ιησούς, αυτός που σου φανερώθηκε στο δρόμο καθώς ερχόσουν, με έστειλε για να ξαναβρείς το φως σου και να γεμίσεις με Άγιο Πνεύμα». Αμέσως τότε έπεσαν από τα μάτια του κάτι σαν λέπια και ξαναβρήκε το φως του. Σηκώθηκε, βαφτίστηκε, και κατόπιν έφαγε και συνήλθε».

Ζωγραφική: Caravaggio, Η μεταστροφή του Αγίου Παύλου – Σχολιασμός:

1. Caravaggio, Η μεταστροφή του Αγίου Παύλου
(π. 1600-1601), Santa Maria del Popolo, Ρώμη.

α. Στο έργο «Η μεταστροφή του Αποστόλου Παύλου» ο Caravaggio επικεντρώνεται στην εσωτερική συμμετοχή του Αγίου Παύλου σε αυτή τη στιγμή της θρησκευτικής έκστασης, δημιουργώντας ένα σκοτεινό και μυστηριώδες φόντο. Παρόλο που ο θεατής δεν βλέπει κάποια ουράνια οπτασία, η σκηνή μπορεί να προσδιοριστεί εύκολα ως μεταστροφή του Αγίου Παύλου λόγω των συναισθημάτων, που εντείνονται από τον φωτισμό. Σε αυτό το συγκεκριμένο έργο, ο Caravaggio χρησιμοποιεί όχι μόνο δραματικό φωτισμό, αλλά τοποθετεί έτσι τους χαρακτήρες, ώστε να εντείνει τη στιγμή της μεταστροφής του Αγίου Παύλου, ο οποίος και είναι ο κύριος χαρακτήρας του πίνακα. Έπεσε μακριά από το άλογό του και κείται με την πλάτη του στο έδαφος. Ο Απ. Παύλος αντανακλά περισσότερο φως από όλους τους χαρακτήρες και η προσοχή δίνεται σε αυτόν κατά ένα περίεργο τρόπο. Γιατί ο Παύλος είναι στο έδαφος, πολύ μικρότερος από το άλογο, που και αυτό βρίσκεται επίσης στο επίκεντρο του πίνακα. Το σώμα του Παύλου δεν είναι κατά πρόσωπο προς τον θεατή και η παρουσία του είναι ισχυρή.

Wikipedia, “Conversion on the Way to Damascus”

4. «Γνώθι σαυτόν»

«Πρώτα απ’ όλα χρειάζεται το «γνώθι σαυτόν». Δηλαδή να γνωρίσεις τον εαυτό σου, ποιος είσαι. Ποιος είσαι στ’ αλήθεια, όχι ποιος νομίζεις εσύ ότι είσαι! Με την γνώση αυτή γίνεσαι ο σοφότερος των ανθρώπων. Με τέτοια επίγνωση έρχεσαι σε ταπείνωση και παίρνεις χάρη από τον Κύριο. […] Ο φοβούμενος να γνωρίσει τον εαυτό του, αυτός βρίσκεται μακριά από την γνώση. Άλλο τίποτε δεν αγαπά, παρά να βλέπει μόνο λάθη στους άλλους και να τους κρίνει. Αυτός δεν βλέπει στους άλλους χαρίσματα, αλλά μόνον ελαττώματα –δεν βλέπει στον εαυτό του ελαττώματα, παρά μόνο χαρίσματα. Και αυτό είναι το χαρακτηριστικό ελάττωμα των ανθρώπων του καιρού μας που δεν αναγνωρίζουμε ο ένας το χάρισμα του άλλου».

Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής (2011). Έκφρασις Μοναχικής εμπειρίας.

Άγιο Όρος: Εκδόσεις Ι. Μ. Φιλοθέου.

Εφαρμόζοντας:

Σύνδεση της αυτογνωσίας με την κοινωνικότητα, την αγάπη και την πηγή της αγάπης (Θεός).

41. Σιωπηρό ερέθισμα με κείμενο

 Ο Δάσκαλος γράφει σιωπηρά ή προβάλλει στον πίνακα σύντομο κείμενο: ρητό, απόφθεγμα, στίχο από ποίημα κ.ά. και περιμένει αντίδραση των μαθητών. Ανταλλάσσονται εντυπώσεις που συζητούνται.

(Αναθεωρημένος Οδηγός Δημοτικού Γυμνασίου σελ. 161)

1. «Μα όταν κανείς γνωρίζει καλά έναν άλλον, είναι σα να γνωρίζει τον εαυτό του»

Σαίξπηρ. Άμλετ. V. II. 138-140.

2. «Είδες τον αδελφό σου, είδες τον Θεό σου».

Αββάς Απολλώς, Γεροντικόν.

3. Η κυκλική κίνηση της αγάπης Η χριστιανική αγάπη κινείται κυκλικά. Πρώτα έρχεται η αγάπη προς τον εαυτό μας, κατόπιν η αγάπη προς τους φίλους μας, μετά η αγάπη προς τους εχθρούς μας και, τέλος, η αγάπη προς τον Θεό. Ο Χριστός την αγάπη προς τον εαυτό μας την πήρε για μέτρο της αγάπης μας για τους ανθρώπους και για τον Θεό. «Όπως αγαπάς τον εαυτό σου», λέει ο Χριστός, «να αγαπάς και τον πλησίον σου». Αν οι άνθρωποι είχαν χριστιανική αγάπη προς τον εαυτό τους, γρήγορα θα είχαν και χριστιανική αγάπη προς τους φίλους τους και προς τους εχθρούς τους. Αλλά αυτή η βασική αγάπη των ανθρώπων – η αγάπη προς τον εαυτό μας – ακόμα πλειοψηφεί ως ζωώδης, εγωιστική, αδηφάγα, ακάθαρτη, οπότε και κάθε άλλη αγάπη, βασιζόμενη σε τέτοια αγάπη, είναι ομοίως τέτοια».

Άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς, (2008). Αργά βαδίζει ο Χριστός.

Αθήνα: Εν Πλω, σ. 94-95.

1.2. Αυτογνωσία (2ο δίωρο) by psifas.yiannis on Scribd