Α' Λυκείου: 1.3. Επικοινωνία (3ο δίωρο)

Α΄ Λυκείου. Άνθρωπος/Πρόσωπο 

1.3 Επικοινωνία (3ο δίωρο)

Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα	Αξιολόγηση
Οι μαθητές/μαθήτριες να: -          εντοπίζουν τρόπους επικοινωνίας με τον Θεό στις χριστιανικές παραδόσεις, -          αξιολογούν τις θέσεις της Ορθόδοξης χριστιανικής  παράδοσης για την επικοινωνία με τον «άλλο».	-          Αναγνώριση τρόπων επικοινωνίας με τον Θεό. -          Αξιολόγηση της Ορθόδοξης χριστιανικής διδασκαλίας για την επικοινωνία με τον «άλλο».

Επιλέγεται η βιωματική μέθοδος, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο ΠΣ.

Βιώνοντας:

Αποτύπωση εμπειριών για τη χαρά και τις δυσχέρειες της επικοινωνίας.

- «Τοποθέτηση απέναντι στο κείμενο»: Τραγούδι ή παραμύθι ή λογοτεχνικό αφήγημα με θέμα την επικοινωνία, τις αντιφάσεις της, τις χαρές της. Οι μαθητές/μαθήτριες μεταφέρουν τις δικές τους εμπειρίες. Συζήτηση για δυσκολίες και χαρές στην επικοινωνία.

Στίχοι:

"Are You Lost In The World Like Me?"

Look harder, say it's done
Black days and a dying sun
Dream a dream of god lit air
Just for a minute you'll find me there

Look harder and you'll find
The 40 ways it leaves us blind
I need a better place
To burn beside the lights

Come on and let me try

Are you lost in the world like me?
If the systems have failed?
Are you free?
All the things, all the loss
Can you see?
Are you lost in the world like me?
Like me?

Burn a courtyard, say it's done
Throwing knives at a dying sun
A source of love in the god lit air
Just for a minute, you'll find me there

Look harder and you'll find
The 40 ways it leaves us blind
I need a better way
To burn beside the lights

Come on and let me try

Are you lost in the world like me?
If the systems have failed?
Are you free?
All the things, all the loss
Can you see?
Are you lost in the world like me?
Like me? [x2]

If the systems have failed

Νοηματοδοτώντας:

Πέρασμα από τη φιλία και τη λαχτάρα συναναστροφής στη θρησκεία ως επικοινωνία με το ιερό.

- «Ακούγοντας 5Χ2 (παραλλαγή του 10Χ2)»: Τραγούδι (π.χ. Το περιβόλι» του Δ. Σαββόπουλου ή Active Member, Καλώς ήρθες παράξενε στον τόπο μου)

1. Τραγούδι: Το Περιβόλι (1969)
Στίχοι/Μουσική: Δ. Σαββόπουλος
Ερμηνευτής: Δ. Σαββόπουλος
Δίσκος: Το περιβόλι του τρελού

2. Τραγούδι: Καλώς ήρθες παράξενε στον τόπο μου (1999)

Στίχοι/Μουσική: Foxmoor B. D./Active Member

Δίσκος: Μέρες παράξενες, θαυμάσιες μέρες

- Εναλλακτικά:

«Κείμενο χωρίζεται σε μέρη»: Δίνονται δύο ψαλμοί (π.χ. 61ος και 117ος): Οι μαθητές/μαθήτριες καλούνται να υπογραμμίσουν στους ψαλμούς τους στίχους που δείχνουν τη θλίψη από τις ανθρώπινες σχέσεις και τη στροφή προς τη σχέση με τον Θεό.

Αναλύοντας:

Η προσευχή, η λατρεία, η θεογνωσία και η θεολογία ως επικοινωνία στις χριστιανικές θρησκευτικές παραδόσεις.

- «Τροχιά της μάθησης»: Σταθμοί όπου οι μαθητές/μαθήτριες κυκλικά μελετούν διάφορες όψεις επικοινωνίας με τον Θεό και συμπληρώνουν ερωτήσεις σε φύλλο εργασίας: μυστικιστικά κείμενα (π.χ. άγιοι Παΐσιος, Ιωάννης του Σταυρού), προσευχές (π.χ. των πατέρων της Όπτινα, Σιλουανός ο Αθωνίτης), θεολογικό κείμενο (π.χ. Νικόλαος, Μητροπ. Μεσογαίας, 2015, π. Β. Θερμός, 2009), πίνακας ζωγραφικής, Καινή Διαθήκη, αντικείμενα (κομποσχοίνι, θυμίαμα, εικόνα κλπ), τραγούδι (π.χ. Ν. Πορτοκάλογλου).

Κείμενο:

Ι. "Κυριακή προσευχή (Μτθ. 6, 9-13). Οι μαθητές ζήτησαν από τον Κύριο να τους διδάξει πως να προσεύχονται. Εκείνος τους είπε την ακόλουθη προσευχή

Πάτερ Ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς
ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά Σου·
ἐλθέτω ἡ Βασιλεία Σου·
γενηθήτω τὸ θέλημά Σου,
ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς·
τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον·
καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφελήματα ἡμῶν,
ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν·
καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν,
ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ.

μετάφραση:

"Πατέρα μας, που βρίσκεσαι
στους ουρανούς,
κάνε να σε δοξάσουν όλοι ως Θεό,
να έρθει η βασιλεία σου,
να γίνει το θέλημά σου
και από τους ανθρώπους,
όπως γίνεται από τις ουράνιες δυνάμεις.
Δώσε μας σήμερα τον απαραίτητο για τη ζωή μας άρτο.
Και χάρισέ μας τα χρέη των αμαρτιών μας,
όπως κι εμείς χαρίζουμε στους δικούς μας οφειλέτες.
Και μη μας αφήσεις να πέσουμε σε πειρασμό,

αλλά γλύτωσέ μας από τον πονηρό.

1. Ο θείος έρως

– Γέροντα, ο θείος έρως είναι η αγάπη για τον Θεό; 

– Ο θείος έρως είναι κάτι ανώτερο από την αγάπη για τον Θεό· είναι τρέλλα. Αγάπη-έρως-τρέλλα, όπως φθόνος-μίσος-φόνος. Η ακριβή αγάπη προς τον Θεό, με τις θυσίες της, γλυκοβράζει την καρδιά, και σαν τον ατμό πετιέται ο θείος έρως, ο οποίος δεν μπορεί να συγκρατηθή, και ενώνεται με τον Θεό. Ο θείος έρως λυγίζει τα σκληρά κόκκαλα και γίνονται τόσο μαλακά, που ο άνθρωπος δεν μπορεί να σταθή όρθιος, πέφτει κάτω! Γίνεται σαν την λαμπάδα που βρίσκεται σε θερμό χώρο και δεν μπορεί να σταθή όρθια· πότε λυγίζει από εδώ, πότε λυγίζει από εκεί. Την σιάζεις, αλλά πάλι λυγίζει, πάλι πέφτει, γιατί είναι θερμός ο χώρος, πολύ θερμός... Όταν κανείς βρίσκεται σ᾿ αυτήν την κατάσταση και πρέπη να πάη κάπου ή να κάνη κάποια δουλειά, δεν μπορεί· παλεύει, προσπαθεί να βγή από αυτήν την κατάσταση......

…     Η θεία τρέλα βγάζει τον άνθρωπο έξω από την έλξη της γης, τον ανεβάζει στον θρόνο του Θεού, και νιώθει πια ο άνθρωπος τον εαυτό του σαν το σκυλάκι στα πόδια του αφεντικού του και του γλείφει τα πόδια με χαρά και ευλάβεια.

- (20103). Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου Λόγοι, τ. Ε' (Πάθη και αρετές). Θεσσαλονίκη: Ιερόν Ησυχαστήριον Μοναζουσών 

«Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος», σ. 106, 107 

(Πηγή: https://app.box.com/s/vi5x7d8pcertnk5lmd6r5b4zssbmk7i0, 7.9.2016).

ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ... 

"" Φροντίστε όσο μπορεί ο καθένας να ενωθείτε μεταξύ σας.Γιατί όσο ενώνεται κανείς με τον πλησίον, τόσο ενώνεται και με το Θεό.

Και για να καταλάβετε τη σημασία αυτού του λόγου θα σας πω ένα παράδειγμα από τους Πατέρες.

Φανταστείτε ένα κύκλο πάνω στη γη, σαν ένα σχήμα στρογγυλό που χάραξε κάποιος με διαβήτη από ένα κέντρο.

Κέντρο λέγεται το μέσο του κύκλου. Προσέξτε τώρα. Υποθέστε ότι ο κύκλος αυτός είναι ο κόσμος και ότι το κέντρο του κύκλου είναι ο Θεός. Οι ακτίνες του κύκλου από την περιφέρεια προς το κέντρο είναι οι δρόμοι για το Θεό, δηλαδή οι τρόποι ζωής των ανθρώπων.

Προχωρούν λοιπόν οι άγιοι προς το εσωτερικό του κύκλου επιθυμώντας να πλησιάσουν το Θεό. Και όσο προχωρούν προς το κέντρο τόσο πλησιάζουν και το Θεό και μεταξύ τους. 

Το ίδιο σκεφθείτε και για το χωρισμό. Γιατί όταν μακραίνουν από το Θεό και στρέφονται προς τα έξω, είναι φανερό πως όσο βγαίνουν και απομακρύνονται από το Θεό τόσο απομακρύνονται και από τους άλλους. Και αντίστοιχα, όσο απομακρύνονται από τους άλλους τόσο απομακρύνονται και από το Θεό.

Να λοιπόν ποια είναι η φύση της αγάπης. Όταν είμαστε έξω και δεν αγαπάμε το Θεό, τότε είμαστε και απομακρυσμένοι ο καθένας από τον πλησίον. Αν όμως αγαπήσουμε το Θεό, όσο πλησιάζουμε το Θεό με την αγάπη για Kείνον, τόσο ενωνόμαστε με την αγάπη για τον πλησίον, και όσο ενωνόμαστε με τον πλησίον, τόσο ενωνόμαστε και με το Θεό. "

Αββάς Δωρόθεος, Έργα Ασκητικά, ΣΤ΄Διδασκαλία

2. Η προσευχή των πατέρων της Όπτινα

Κύριε, βοήθησέ με ν᾿ ἀντιμετωπίσω με ψυχικὴ γαλήνη ὅλα, ὅσα θὰ μοῦ φέρει ἡ σημερινὴ ἡμέρα. 

Βοήθησέ με να παραδοθῶ ὁλοκληρωτικὰ στὸ ἅγιο θέλημά Σου. 

Στὴν κάθε ὥρα τῆς ἡμέρας φώτιζέ με καὶ δυνάμωνέ με γιὰ τὸ κάθε τί. 

Ὅποιες εἰδήσεις κι ἂν λάβω σήμερα, δίδαξέ με να τὶς δεχθῶ με ἠρεμία 

καὶ μὲ τὴν ἀκλονήτη πεποίθηση ὅτι τίποτε δὲν συμβαίνει, χωρὶς να τὸ ἐπιτρέψεις Ἐσύ.

Καθοδήγησε τὶς σκέψεις καὶ τὰ συναισθήματά μου σὲ ὅλα τὰ ἔργα καὶ τὰ λόγια. 

Στὶς ἀπρόοπτες περιστάσεις μὴ μὲ ἀφήσεις να ξεχάσω ὅτι ὅλα παραχωροῦνται ἀπὸ Σένα.

Δίδαξέ με να συμπεριφέρομαι σὲ κάθε μέλος τῆς οἰκογένειάς μου καὶ σ᾿ ὅλους τοὺς συνανθρώπους μου 

μὲ εὐθύτητα καὶ σύνεση, ὥστε να μὴ συγχύσω καὶ στενοχωρήσω κανένα.

Κύριε, δός μου τὴ δύναμη νὰ ὑποφέρω τὸν κόπο καὶ ὅλα τὰ γεγονότα τῆς ἡμέρας αὐτῆς, σὲ ὅλη τὴ διάρκειά της. 

Καθοδήγησε τὴ θέλησή μου καὶ δίδαξέ με να προσεύχομαι, νὰ πιστεύω, νὰ ὑπομένω, νὰ συγχωρῶ καὶ ν᾿ ἀγαπῶ. Ἀμήν

7. El Greco (1590). Η αγωνία στον Κήπο (της Γεθσημανή). Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (1541 – 7 Απριλίου 1614), γνωστός επίσης με τo ισπανικό προσωνύμιο El Greco,[i] δηλαδή Ο Έλληνας, ήταν Kρητικός ζωγράφος, γλύπτης και αρχιτέκτονας της Ισπανικής Αναγέννησης. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του μακριά από την πατρίδα του, δημιουργώντας το κύριο σώμα του έργου του στην Ιταλία και στην Ισπανία. Εκπαιδεύτηκε αρχικά ως αγιογράφος στην Κρήτη, που αποτελούσε τότε τμήμα της ενετικής επικράτειας, και αργότερα ταξίδεψε στη Βενετία. Στην Ιταλία επηρεάστηκε από τους μεγαλύτερους δασκάλους της ιταλικής τέχνης, όπως τον Τιντορέττο και τον Τιτσιάνο, του οποίου υπήρξε μαθητής, υιοθετώντας στοιχεία από τον μανιερισμό. Το 1577 εγκαταστάθηκε στο Τολέδο, όπου έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του και ολοκλήρωσε ορισμένα από τα πιο γνωστά έργα του.

Υφολογικά, η τεχνοτροπία του Ελ Γκρέκο θεωρείται έκφραση της Βενετικής Σχολής και του μανιερισμού όπως αυτός διαμορφώθηκε στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα.[1] Παράλληλα χαρακτηρίζεται από προσωπικά στοιχεία, προϊόντα της τάσης του για πρωτοτυπία, τα οποία όμως δεν βρήκαν μιμητές στην εποχή του, γεγονός που δεν ευνόησε και τη συνέχειά τους. Η μπαρόκ τεχνοτροπία που εκτόπισε τον μανιερισμό, αλλά και τα αμέσως μεταγενέστερα καλλιτεχνικά ρεύματα που δεν αντιμετώπισαν ευμενώς το ύφος του και είχαν ως αποτέλεσμα να αγνοηθεί το έργο του Γκρέκο τους επόμενους αιώνες. Στη διάρκεια του 20ού αιώνα, αναγνωρίστηκε ως πρόδρομος της μοντέρνας τέχνης που αξιοποίησε στοιχεία της Ανατολικής και Δυτικής παράδοσης, και το έργο του επανεκτιμήθηκε, διατηρώντας μέχρι σήμερα δεσπόζουσα θέση ανάμεσα στους μείζονες ζωγράφους όλων των εποχών.

8. Τραγούδι, Δίψα (2003)
Στίχοι, Μουσική: Ν. Πορτοκάλογλου
Δίσκος: Δίψα

Δεν είν’ η Κίρκη,
η μάγισσα, του σεξ η θεά,
η Καλυψώ, η Ναυσικά
με του μπαμπά τα λεφτά.
Δεν είν’ η θάλασσα, ο ήλιος,
τα χαμένα νησιά.
Δεν είναι τίποτα απ’ όλα
κι είναι όλ’ αυτά…

Είν’ η κρυφή σου, η ατέλειωτη δίψα
είν’ η δίψα που σε κρατά ζωντανό.
Είν’ η κρυφή σου, η ατέλειωτη δίψα
είν’ η δίψα για καθαρό ουρανό.

Δεν είν’ οι φίλοι, τα ξενύχτια,
τσιγάρα, ποτά
οι μουσικές, οι μουσικές
γύρω απ’ την ίδια φωτιά.
Παλιά σου όνειρα, ταξίδια
με καινούργια πανιά
Δεν είναι τίποτα απ’ όλα
κι είναι όλ’ αυτά…

Είν η κρυφή σου, η ατέλειωτη δίψα
είν’ η δίψα που σε κρατά ζωντανό
Είν’ η κρυφή σου,η ατέλειωτη δίψα
είν’ η δίψα για καθαρό ουρανό.

Παλιές σου νίκες και ήττες
και λάθη σωστά.
Η ξενιτιά, η ξενιτιά
του γυρισμού η χαρά
κι αυτός ο κάποιος που σου γνέφει
απ’ το λιμάνι μακριά
Δεν είναι τίποτα απ’ όλα
Κι είναι όλ’ αυτά…

Είν η κρυφή σου, η ατέλειωτη δίψα
είν’ η δίψα που σε κρατά ζωντανό
Είν’ η κρυφή σου,η ατέλειωτη δίψα
είν’ η δίψα για καθαρό ουρανό.

Για ουρανό
που χρώματα αλλάζει
και σαν ποτάμι μοιάζει,
σαν νερό.
Σαν το νερό
που σκύβεις και το πίνεις
μα τη φωτιά δε σβήνεις,
δε σβήνεις τον καημό
για ουρανό…

Είν η κρυφή σου, η ατέλειωτη δίψα
είν’ η δίψα που σε κρατά ζωντανό
Είν’ η κρυφή σου,η ατέλειωτη δίψα
είν’ η δίψα για καθαρό ουρανό.

Εφαρμόζοντας:

Τρόπος ουσιαστικής επικοινωνίας: αναζητώντας ένα πρότυπο.

- «Σύνταξη σειράς θέσεων»: Οι μαθητές/μαθήτριες μελετούν την επί του όρους ομιλία (ως «εγχειρίδιο διαπροσωπικής επικοινωνίας») (Μτ 5-7, αποσπάσματα) ή την (έμπρακτη/έμμεση) διδασκαλία του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού με τους ανθρώπους της εποχής του (Ακανθοπούλου, 2009). Στη συνέχεια, σχολιάζουν, αξιολογούν και προσθέτουν τις δικές τους θέσεις για το θέμα της διαπροσωπικής επικοινωνίας.


- Εναλλακτικά:
«Τα πέντε βήματα». Οι μαθητές/μαθήτριες γράφουν ένα δικό τους διπλό πεντάλογο σε 2 στήλες με βήματα που σκέφτονται να ακολουθήσουν, για να βελτιώσουν την επικοινωνία τους α) με τους ανθρώπους γύρω τους, και β) με τον Θεό.

Cosimo Rosselli (1482). Η επί του Όρους ομιλία.
Νωπογραφία. Cappella Sixtina (Βατικανό).

1. Επί του Όρους ομιλία (Μτ κεφ. 5-7).

- 5, 5-11: Οι Μακαρισμοί

[...] 5 »Μακάριοι όσοι φέρονται με πραότητα στους άλλους, 

γιατί αυτοί θα κληρονομήσουν τη γη της επαγγελίας.

6 »Μακάριοι όσοι πεινούν και διψούν για την επικράτηση του θελήματος του Θεού,

γιατί ο Θεός θα ικανοποιήσει την επιθυμία τους.

7 »Μακάριοι όσοι δείχνουν έλεος στους άλλους, γιατί σ’ αυτούς θα δείξει ο Θεός το έλεός του.

8 »Μακάριοι όσοι έχουν καθαρή καρδιά, γιατί αυτοί θα δουν το πρόσωπο του Θεού.

9 »Μακάριοι όσοι φέρνουν την ειρήνη στους ανθρώπους, 

γιατί αυτοί θα ονομαστούν παιδιά του Θεού.

10 »Μακάριοι όσοι διώκονται για την επικράτηση του θελήματος του Θεού,

γιατί σ’ αυτούς ανήκει η βασιλεία του Θεού.

11 »Μακάριοι είστε όταν σας χλευάσουν και σας καταδιώξουν και σας κακολογήσουν με κάθε

ψεύτικη κατηγορία εξαιτίας μου.

- 5, 23-25: «[...] όταν προσφέρεις το δώρο σου στο ναό κι εκεί θυμηθείς πως ο αδερφός σου έχει

κάτι εναντίον σου, άφησε εκεί, μπροστά στο θυσιαστήριο του ναού, το δώρο σου και πήγαινε να συμφιλιωθείς πρώτα με τον αδερφό σου, και ύστερα έλα να προσφέρεις το δώρο σου. [...]».

- 5, 27-28: «Ακούσατε επίσης πως δόθηκε στους προγόνους μας η εντολή: μη μοιχεύσεις. Εγώ όμως

σας λέω πως όποιος βλέπει μια γυναίκα με πονηρή επιθυμία, έχει κιόλας διαπράξει μέσα του μοιχεία μ’ αυτήν».

- 5, 34. 37: «Εγώ όμως σας λέω να μην ορκίζεστε καθόλου· ούτε στον ουρανό, γιατί είναι ο θρόνος του Θεού· … Το “ναι” σας να είναι ναι και το “όχι” σας να είναι όχι».

- 5, 39. 42: «Εγώ όμως σας λέω να μην αντιστέκεστε στον κακό άνθρωπο· αλλά αν κάποιος σε χτυπήσει στο δεξί μάγουλο, γύρισέ του και το άλλο. [...] Σ’ εκείνον που σου ζητάει κάτι, να του το δίνεις, κι αν κάποιος θέλει να του δανείσεις κάτι, μην του το αρνηθείς».

- 5, 44. 46: «Εγώ όμως σας λέω: Ν’ αγαπάτε τους εχθρούς σας, να δίνετε ευχές σ’ αυτούς που σας δίνουν κατάρες, να ευεργετείτε αυτούς που σας μισούν, και να προσεύχεστε γι’ αυτούς που σας κακομεταχειρίζονται και σας καταδιώκουν. [...] Γιατί, αν αγαπήσετε μόνο όσους σας αγαπούν, ποια αμοιβή περιμένετε από το Θεό; Το ίδιο δεν κάνουν κι οι τελώνες;».

- 6, 1. 3: «Να προσέχετε την ελεημοσύνη σας, να μη γίνεται μπροστά στους ανθρώπους, με σκοπό να σας επιδοκιμάσουν. [...] Εσύ, αντίθετα, όταν δίνεις ελεημοσύνη, ας μην ξέρει ούτε το αριστερό σου χέρι τι κάνει το δεξί σου».

1.2. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ (3ο Δίωρο) by psifas.yiannis on Scribd