Β' Λυκείου: 2.3 Παράδοση (3ο δίωρο)

Β΄ Λυκείου. Θ.Ε. 2 Θρησκεία

2.3 Παράδοση

Προτεινόμενη Μέθοδος - Ενδεικτικές Δραστηριότητες

Επιλέγεται η βιωματική μέθοδος, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο ΠΣ.

Βιώνοντας:

Μορφές και τύποι παραδόσεων στην καθημερινή ζωή.

- «Ιδεοθύελλα» με τη λέξη «παράδοση». Οι ιδέες των μαθητών/μαθητριών καταγράφονται στον πίνακα σε δύο στήλες: θρησκευτικές - λαϊκές παραδόσεις. Βοηθητικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σχετικές επί του θέματος εικόνες και φωτογραφίες.

- Εναλλακτικά:

- «Σκέψου, Γράψε, Συζήτησε ανά 2 και ανά 4, Μοιράσου (TWPS)»: «Έχουμε οικογενειακή παράδοση να…». Οι μαθητές/μαθήτριες γράφουν σύντομο αφηγηματικό κείμενο. Κατόπιν το συζητούν με τον διπλανό/τη διπλανή τους, με την ομάδα τους, και αδρομερώς στην ολομέλεια.

ορισμός της λέξης παράδοση:

παράδοση η [paráδosi] Ο33 : I1. μεταβίβαση, παραχώρηση: α. ενός πράγματος σε κπ. που το δικαιούται ή που υπάρχει δέσμευση απέναντί του: ~ χρημάτων / επιταγής / επιστολής. H ~ των εμπορευμάτων έγινε αυθημερόν. H ~ βαθμολογίας από τους καθηγητές γίνεται κάθε τρίμηνο. β. μιας εξουσίας, αρμοδιότητας, διαχείρισης σε κπ. αντικαταστάτη, διάδο χο: ~ υπηρεσίας / υπουργείου / ταμείου. γ. κυριότητας ή χρήσης ακινήτου ή άλλης κατασκευής σε κπ. ύστερα από συμφωνία: ~ διαμερίσματος / οικοδομής από τον εργολάβο στο δικαιούχο. Kαθυστέρησε η ~ του έργου από την κατασκευαστική εταιρεία. 2. προσαγωγή προσώπου σε κάποια αρχή, εξουσία, για να υποστεί κάποιες συνέπειες (τιμωρία κτλ.) ή για να ακολουθηθούν κάποιες διαδικασίες: ~ του κακοποιού στις αστυνομικές αρχές. 3. διδασκαλία: ~ μαθημάτων. || (πληθ.): Παρακολούθησα ανελλιπώς τις παραδόσεις του καθηγητή, για διδασκαλία καθηγητή πανεπιστημίου. 4. (για πρόσ. ή πργ.) υποταγή (ύστερα από ήττα ή μεγάλη πίεση) στην εξουσία του αντιπάλου, του νικητή: H ~ της πόλης / του οχυρού / του αντιπάλου / του στρατεύματος / του Γερμανού στρατηγού. Προτίμησαν τον ηρωικό θάνατο παρά την εξευτελιστική ~. ~ άνευ όρων, ολοκληρωτική. II1. (συχνά στον πληθ.) ό,τι αναπτύσσεται ιστορικά και μεταδίδεται (στα πλαίσια μιας ομάδας, κοινωνίας κτλ.) από γενιά σε γενιά σε σχέση με συμπεριφορές, αντιλήψεις, ιδέες, έθιμα, δραστηριότητες, πρακτικές κτλ.: Παλιά / αρχαία / μακραίωνη / αξιόλογη / λαϊκή / δημοκρατική ~. Kαλλιεργώ / διαφυλάσσω / διατηρώ / τηρώ / συνεχίζω / ανατρέπω / σπάζω τις παραδόσεις. Mένω πιστός / σταθερός στις παραδόσεις. Οικογενειακές / εθνικές παραδόσεις. Οι σημερινοί τεχνίτες προσπαθούν να συνεχίσουν την παμπάλαια ελληνική ~ στην κατασκευή κοσμημάτων. || ιστορική συνέχεια, επανάληψη που δημιουργεί καθεστώς: Ο Ολυμπιακός έσπασε την ~ κερδίζοντας τον ΠAΟK στη Θεσσαλονίκη. (έκφρ.) έχω ~ σε κτ., έχω αναπτύξει, καλλιεργήσει κτ. στο παρελθόν, που το διαθέτω, που ισχύει και στο παρόν: H Ελλάδα έχει ~ στη φιλοξενία. H Bραζιλία έχει ~ στο ποδόσφαιρο. από ~ / (λόγ.) εκ παραδόσεως, για κτ. που συνεχίζεται από παλιά: Είναι από ~ δημοκρατικός. 2. (συχνά πληθ.) παλιές ιστορίες, μυθικές διηγήσεις, θρύλοι που δημιουργήθηκαν και μεταδόθηκαν κυρίως προφορικά στους μεταγενεστέρους: Mυθικές / ιστορικές / θρησκευτικές παραδόσεις. H ~ για το μαρμαρωμένο βασιλιά / για τη γοργόνα και το Mεγαλέξαντρο. || Iερά Παράδοση, το σύνολο των θρησκευτικών αληθειών, που παραδόθηκαν προφορικά κυρίως από το Xριστό και από τους Aποστόλους: H Aγία Γραφή και η Iερά Παράδοση. 3α. ο τρόπος μετάδοσης της παράδοσης (στις σημ. II1, 2): Προφορική / γραπτή ~. β. ο φορέας δημιουργίας και μετάδοσης της παράδοσης (στις σημ. II1, 2): Λόγια / λαϊκή ~.

[λόγ.: Ι: αρχ. παράδο(σις) -ση· ΙΙ: σημδ. γαλλ. tratidion & γερμ. ῦberlieferung]

Πηγή

Κάλαντα. Έργο Νικηφόρου Λύτρα, 1870.

Ο χορός των Μεγάρων. Έργο Θεόφιλου

 

Νοηματοδοτώντας:

Θρησκευτική παράδοση και ιστορία/πολιτισμός του ανθρώπου.

- «Σκέψου, συζήτησε, μοιράσου (TPS)»: Ζητείται από τους μαθητές να εντοπίσουν σε ποιες από τις παραδόσεις που καταγράφηκαν στον πίνακα περιλαμβάνονται θρησκευτικά χαρακτηριστικά και να γράψουν μια σκέψη με θέμα: «Τί μπορεί να σημαίνουν για έναν πιστό οι θρησκευτικές του παραδόσεις; Θα μπορούσε να ασκεί την πίστη του και χωρίς αυτές;». Ακολουθεί παρουσίαση στην ολομέλεια.

- Εναλλακτικά:

«Ομαδοσυνεργασία-Εννοιολογικός χάρτης»: Οι μαθητές/μαθήτριες με αφορμή το ποίημα «Στην Εκκλησιά» του Κ. Καβάφη και τη βοήθεια σχετικών με το θέμα εικόνων/φωτογραφιών, δημιουργούν εννοιολογικό χάρτη με τις λέξεις «θρησκευτική παράδοση», «ιστορία», «πολιτισμός» (ή «ήθη και έθιμα»), δίνουν επιπλέον παραδείγματα και αποδίδουν σύντομα το νόημά τους.

Στην Eκκλησία

Την εκκλησίαν αγαπώ — τα εξαπτέρυγά της,

τ’ ασήμια των σκευών, τα κηροπήγιά της,
τα φώτα, τες εικόνες της, τον άμβωνά της
Εκεί σαν μπω, μες σ’ εκκλησία των Γραικών.
με των θυμιαμάτων της τες ευωδίες,
μες τες λειτουργικές φωνές και συμφωνίες,
τες μεγαλοπρεπείς των ιερέων παρουσίες
και κάθε των κινήσεως τον σοβαρό ρυθμό -
λαμπρότατοι μες στων αμφίων τον στολισμό -
ο νους μου πηαίνει σε τιμές μεγάλες της φυλής μας,
στον ένδοξό μας Βυζαντινισμό

Καβάφης, Κ.Π., Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος, Αθήνα,
1984.

Αναλύοντας:

Η θέση της παράδοσης στη θρησκεία και η στάση του πιστού απέναντι σε αυτή.

- «Σκέψου, συζήτησε, μοιράσου (TPS)»: Δίνονται κείμενα (Σχολικό Βιβλίο Β΄ Λυκείου, ΔΕ 13) που αφορούν στην έννοια και τη σημασία της χριστιανικής παράδοσης. Οι μαθητές σημειώνουν δύο βασικά στοιχεία της, υπογραμμίζουν τη σχέση παράδοσης και «παραδόσεων» και παρουσιάζουν στην ολομέλεια.

- Εναλλακτικά:

«Καθοδηγούμενη ιστοεξερεύνηση»: Οι μαθητές/μαθήτριες αναζητούν και εξετάζουν την επιρροή αρχαϊκών στοιχείων ή άλλων «παραδόσεων»στη σύγχρονη θρησκευτική και λατρευτική ζωή των πιστών. Για παράδειγμα, αναζητούν αν φανερώνονται αρχαιοελληνικά ή ρωμαϊκά έθιμα και πολιτισμός, ή η βυζαντινή λαϊκή πολιτιστική παράδοση στη χριστιανική λατρεία (Αν δεν υπάρχει δυνατότητα Η/Υ επεξεργάζονται κείμενα: Σχολικό Βιβλίο Β΄ Λυκείου, ΔΕ 13, Λουκάτος, 2003).

Γιορτές και σύμβολα στην ορθόδοξη ελληνική λατρεία

Γιορτές, τελετές και σύμβολα στην ορθόδοξη ελληνική λατρεία είναι ένα εξαίρετο σύνολο ζωντανών εκδηλώσεων, που γίνονται από την ίδια την Εκκλησία για τον λαό, ή από τον λαό για την Εκκλησία, γεμίζουν τη ζωή του έθνους και κρατούν σε απόσταση, ή μη συμμετοχή, οποιαδήποτε εισβολή από ξένα και δελεαστικά έθιμα. Και μόνη η διαφορά της αρχιτεκτονικής των βυζαντινών εκκλησιών μας, που σφραγίζουν σ’ όλη την Ελλάδα το εθνικό μας τοπίο, θα αρκούσε για να δηλώσει τον ξεχωριστό χώρο. Αλλά και οι εικόνες, τα θυμιατήρια, τα κόλλυβα, το σχήμα των παπάδων μας, ἡ ψαλτική, οι γιορτές, φωνάζουν για το ιδιαίτερο λαογραφικό χρώμα του τόπου, που μπορούν να το διαφεντεύουν για αιώνες… Ας κατακρίνουν οι θεολογικώς αυστηροί ιεροκήρυκες τα “ειδωλολατρικά” μικροέθιμα του λαού. Όλοι τους, και αυτοί και οι άλλοι, οι συμπαθητικοί κληρικοί των χωριών, διατηρούν μιαν εκκλησιαστική ορθόδοξη λαογραφία από τις πιο ακατάλυτες. Η λειτουργία μας κι οι άλλες ακολουθίες είναι γεμάτες από λαϊκά παραδοσιακά ενδιαφέροντα, σε νόημα, σε θέαμα, σε μέλος… Η ορθόδοξη λατρεία διατηρεί, θέλοντας και μη, τα ελληνικά παραδοσιακά έθιμα και μέσα στον οποιοδήποτε εξευρωπαϊσμό μας, οι γιορτές, οι τελετές και η κοινωνική τους επίδραση θα δείχνουν πάντα την εθνική φυσιογνωμία μας και θα φωνάζουν μ’ ένα πανηγυρικό τρόπο: «εδώ Ελλάδα».

Λουκάτος, Δ., «Η Εκκλησία και τα λαογραφικά της», Σύγχρονα Λαογραφικά, εκδ. Φιλιππότη, Αθήνα, 2003, σελ. 105-110.

 

Εφαρμόζοντας:

Θρησκευτικές παραδόσεις και στάσεις ζωής στην προσωπική και κοινωνική ζωή των νέων ανθρώπων.

- «Ομαδοσυνεργασία»: Οι μαθητές/μαθήτριες σε ομάδες διαβάζουν ένα κείμενο με θέμα την ανανέωση της χριστιανικής παράδοσης (Παπαθανασίου, 2008) καθώς και λεζάντες από σχετικές εικόνες. Στη συνέχεια, ο/η εκπαιδευτικός δίνει επιγραμματικά μερικές από τις πτυχές της εκκλησιαστικής ζωής (π.χ. γλώσσα της λατρείας, εκκλησιαστική μουσική, τεχνοτροπία της αγιογραφίας, εκκλησιαστική αρχιτεκτονική, ενδυμασία του κλήρου, τέλεση μυστηρίων, χριστιανικές γιορτές, κατηχητικός λόγος της Εκκλησίας κ.ά.). Οι μαθητές/μαθήτριες επιλέγουν ένα από τα παραπάνω ζητήματα και συντάσσουν σειρά θέσεων με επιχειρήματα, ή ένα «κείμενο με έμπνευση» με θέμα: «Παράδοση: συντήρηση, ανανέωση ή σύνθεση;». Η κάθε ομάδα ανακοινώνει τα επιχειρήματά της και ακολουθεί συζήτηση.

- Εναλλακτικά:

«Αντιγνωμίες»: «Η γλώσσα της λατρείας. Νεκρό γράμμα ή ζωντανή παράδοση;» (ή κάποιο άλλο ζήτημα). Οι μαθητές/μαθήτριες χωρίζονται σε δύο ομάδες και επιχειρηματολογούν υπέρ της μίας ή της άλλης άποψης. Η αφορμή μπορεί να δοθεί από ένα κείμενο με θέμα την ανανέωση της χριστιανικής παράδοσης (Παπαθανασίου, 2008).

2.3. Παράδοση (3ο δίωρο) by psifas.yiannis on Scribd